Fundamentos da Moral Cristiá

FUNDAMENTOS DE LA MORAL CRISTIANA

La Teoloxía é unha ciencia, pero as diversas perspectivas sobre o seu obxecto de estudo fan que se poida dividir.

Dentro da Teoloxía Moral adoita dividirse entre: FUNDAMENTAL (estuda a moralidade do Acto Humano en Xeral.) ESPECÍFICA (O Acto Humano en cada realización particular)

Diferenzas entre Ética filosófica e Moral cristiana

Método: a filosofía argumenta só dende a razón, mentres que a teoloxía moral, utilizando tamén a razón, argumenta a partir dos datos que lle ofrece a Revelación, especialmente a vida e a ensinanza de Xesús.

Fin: a primeira propón que o home se perfeccione como persoa e sexa feliz na súa existencia terrena, mentres que a segunda persegue a perfección sobrenatural (de un fillo de Deus pola graza) e busca a felicidade terrena e da vida eterna.

Para a Teoloxía, a 'racionalidade' e a 'sociabilidade' en que se funda a Ética filosófica teñen a súa orixe en que o home foi creado á imaxe e semellanza de Deus, e o NT ensina que o bautizado é fillo de Deus (vida nova).

TODA ÉTICA busca o comportamento humano libre e responsable que dunha orientación positiva da persoa en busca da realización do ben moral.

SELLO CRISTIÁN está na Concepción antropolóxica creacionista - encarnacionista: é dicir Home = imaxe e semellanza de Deus. Salvado e redimido por Cristo.

PUNTO TEOLOXÍCO

A reflexión sobre a moral que imos emprender non se deberá reducir a consideracións de tipo psicolóxico, social ou filosófico. Todos eses elementos poden entrar como axudas para comprender mellor o fenómeno da moralidade. Pero a nós interesa aquí facer un estudo de carácter teolóxico.

Teoloxía significa, en sentido estrito, esforzo de comprensión do misterio de Deus á luz da súa propia revelación ao home. Pero significa tamén o análise de calquera realidade na súa relación con Deus. Se antes dicía que a moralidade constitúe o noso 'obxecto material', agora podemos especificar o 'obxecto formal' precisamente constituído pola dimensión teolóxica do noso estudo.

Deus revelouse a si mesmo, e tamén revelou o seu plan de salvación para o home. El 'quere que todos os homes se salven' (1 Tm 2,4). Agora ben, esa salvación non consiste en adquirir unha serie de coñecementos, nin se realiza únicamente no paso á vida eterna. A salvación revelada e ofrecida por Deus pasa tamén a través do vivir, do actuar de cada home.

A teoloxía moral deberá ocuparse polo tanto da vida da persoa humana na súa relación con Deus e cos demais, á luz da revelación do seu plan de salvación para o home.

A nosa teoloxía, naturalmente, é 'cristiá'. E iso significa que nós sabemos que a revelación e a salvación ofrecida por Deus ten un nome: Xesucristo.. En Cristo, Verbo de Deus encarnado, o cristiano atopa a verdade que ilumina xenuinamente o seu entendemento para discernir entre o ben e o mal; en El, Fillo de Deus feito home, atopa o camiño para guiar a súa propia vida pola senda recta que leva cara ao Pai, e por iso mesmo cara á realidade máis auténtica do seu propio ser; en El, Redentor do home, participa da mesma vida divina, que vivifica todo o seu humano vivir e alcanza a súa plenitude na vida eterna.

O cristiano recibiu unha nova vida: é fillo de Deus, Cristo vive nel. Jn 15, 4: 'o que me ama está en min e eu en el'. Esta nova riqueza de vida implica un novo modo de comportarse

Veritatis splendor 19: 'Seguir a Cristo é o fundamento esencial e orixinal da moral cristiana... Non se trata solamente de escoitar unha ensinanza e de cumprir un mandamento, senón de algo moito máis radical: adherirse á persoa mesma de Xesús, compartir a súa vida e o seu destino'.

A nosa teoloxía é tamén 'católica'. É dicir, feita e vivida en comunión coa Igrexa Católica, en sintonía coa súa doutrina, tanto dogmática como moral. Esa participación na comunión da Igrexa constitúe o substrato mesmo da teoloxía, como o seu 'humus'; así como a súa iluminación e garantía de autenticidade.

DEFINICIÓN DE LA TEOLOGÍA MORAL

É aquela parte da Teoloxía que estuda os actos humanos, considerándoos en orde ao seu fin sobrenatural. É como a ciencia da felicidade porque mostra os camiños que a ela conducen.

'Estade sempre dispostos a dar razón da vosa esperanza a todo o que vos a pidira. Pero facedeo sempre con dozura e respecto' (1 Pe. 3, 15)

De aí que é a ciencia que acolle e interpela a divina Revelación e responde á vez ás esixencias da razón humana. Reflexión que concerne á moralidade, ou sexa, o ben e o mal dos actos humanos e da persoa que os realiza; aberta a todos os homes. É a Teoloxía por recoñecer o principio e o fin do comportamento moral en Aquel con 'só El é bo'

FUNDAMENTO DA MORALIDADE

Cabría unha ética non relixiosa sobre a base dunha concepción racional da dignidade da persoa humana. Pero é difícil fundamentar valores universais válidos para todos os pobos e que todos se sintan obrigados a practicalos, sen recorrer a Deus.

Pío XI rexeitou os intentos de separar a moral da relixión (nazismo), 'Cando temerariamente se nega a Deus, todo principio de moralidade queda vacilando e perece, a voz da natureza cala ou polo menos debílase paulatinamente' (Summi pontificatus 21).

Xoán XXIII: 'A base dos preceptos morais é Deus. Se se nega a idea de Deus, estes preceptos necesariamente desintégranse por completo' (Mater et magistra 208).

MÉTODO DE LA TEOLOGÍA MORAL

En toda ciencia a cuestión do método ten unha importancia determinante. Tamén a Teoloxía Moral, en canto saber sistemático require unha dilucidación sobre a súa propia metodoloxía.

Durante moito tempo a teoloxía moral só se veía para a preparación da formación dos confesores, e o seu método era casuístico.

Dende mediados do século diecinueve deuse un paulatino cambio de perspectiva, no que se foi acentuando cada vez máis o carácter propiamente cristiano, evanxélico, espiritual, da reflexión e da vida moral. Ese lento movemento veu acelerándose a metade do noso século, ata desembocar de algún modo na celebración do Concilio Vaticano II. Aínda que o Concilio non emitiu ningún documento especificamente dedicado á moral en xeral (como estaba previsto nun inicio), o novo enfoque da moral permeou moitos dos seus documentos, especialmente a constitución sobre 'a Igrexa no mundo de hoxe', Gaudium et Spes.. A partir do Concilio, pois, orixinouse un proceso profundamente renovador da Teoloxía Moral e da súa metodoloxía. Naturalmente, houbo intentos moi variados e de moi diverso valor. Ese movemento de busca segue vivo hoxe en día; e non podemos dicir que se configurou xa un método perfecto e definitivo. En realidade non se poderá dar nunca por rematada esa busca.

O punto de partida do noso método será o que pediu o Vaticano II ao falar da renovación do ensino da moral:
'Aplíquese un coidado especial en perfeccionar a teoloxía moral, cuxa exposición científica, máis nutrida da doutrina da Sagrada Escritura, explique a grandeza da vocación dos fieis en Cristo, e a obrigación que teñen de producir o seu froito para a vida do mundo na caridade' (OT, 16). O Concilio pide, pois, que se dea un enfoque positivo á Teoloxía Moral, a cal deberá consistir, non na exposición de uns preceptos e normas ou en ofrecer un instrumento para discernir os diversos tipos e graos de pecados... Tratará, máis ben, de explicar a grandeza da vocación dos fieis en Cristo.

A vocación, segundo o texto de OT, é vocación en Cristo. A persoa de Cristo será central na nosa reflexión moral. En Xesucristo veremos a norma suprema da moralidade, así como a inspiración de fondo e a principal motivación para vivir en plenitude a propia dimensión moral, cuxa meta última é, precisamente, a vida eterna en Cristo.

EL texto conciliar fala de exposición científica, a cal debe ser máis nutrida da Sagrada Escritura. Non bastará, polo tanto, facer unhas cantas consideracións piadosas, nin analizar 'casos' de moral á luz de alguns principios previamente asumidos. Non será tampouco suficiente entremezclar máis ou menos caóticamente unha serie de intuicións ou de reflexións morais; nin coser unha detrás doutra as opinións ou sentenzas de alguns autores... A ciencia require unha elaboración sistemática, unha fundación apropiada, un iter ou camiño (cfr. a orixe da palabra 'método') ordenado, orientado en función dun núcleo unificador. No noso caso, ese núcleo será a realidade da vida moral como resposta a unha vocación divina.

FONTES DA TEOLOGÍA MORAL

As fontes da moral son todas as realidades nas que se basa esta ciencia, e das que obtén o seu fundamento. Son as seguintes:

1. A Sagrada Escritura: Que por ser a mesma Palabra de Deus, é a primeira e principal fonte da moral cristiana. Para que o home soubera con certeza e sen erro as normas da súa conduta, Deus estableceu, tanto no Antigo como no Novo Testamento, prescricións de orde moral.
2. A Tradición: Fonte complementaria da Sagrada Escritura. Como é sabido, non todas as verdades reveladas por Deus están contidas na Biblia. Moitas delas foron reveladas oralmente polo mesmo Cristo ou por medio dos Apóstolos, inspirados polo Espírito Santo, e chegaron ata nós transmitidas pola Tradición.
3. A Tradición maniféstase de modos distintos, e é infalible só cando está recoñecida e sancionada polo Magisterio da Igrexa.

Os principais cauces a través dos cales nos chega a Tradición son:

• Os Santos Padres: Conxunto de escritores dos primeiros séculos da Igrexa, que pola súa antigüidade, a súa doutrina, a santidade da súa vida e a aprobación da Igrexa merecen ser considerados como auténticos testemuñas da fe cristiana.
• Os Teólogos: Autores posteriores á época patrística que se dedican ao estudo científico e sistemático das verdades relacionadas coa fe e as costumes.
• A Vida da Igrexa: dende os seus inicios, a través da Liturxia e do sentir do pobo cristián
• O Magisterio da Igrexa: Que por expresa disposición de Cristo custodia e interpreta lexitimamente a Revelación divina, e ten plena autoridade para impor leis aos homes, coa mesma forza que se viren directamente de Deus. O Magisterio da Igrexa garante que as ensinanzas reveladas non se adulteran co tempo. Dei Verbum, 10: 'A Tradición, a Escritura e o Magisterio da Igrexa, segundo o plan prudente de Deus, están unidos e ligados, de modo que ningún pode subsistir sen os outros, e cada un segundo o seu carácter, e baixo a acción do único Espírito Santo, contribúe eficazmente á salvación das almas'.

Certo que a teoloxía moral necesita outras ciencias (dereito, psicoloxía, medicina, etc.). Destaca a antropoloxía: importancia da concepción que se teña do home.

A Razón Natural

Subsidiariamente pode falarse tamén doutras fontes, entre as que ocupa un lugar preeminente a razón natural, destacando a marabillosa harmonía entre as normas da moral sobrenatural contidas na divina Revelación, e as que propugna a orde ética puramente natural. A Revelación e a razón nunca poden contradicirse e que a razón pode prestar valiosa axuda para a intelixencia dos misterios da fe.

EL CRISTIÁN NON SOLO CREE (TEOLOGÍA DOGMÁTICA), SINO QUE VIVE (TEOLOGÍA MORAL): Pero Dogmática e Moral forman unha sola ciencia: a vida do crente está conforme co que cre, e as súas creencias encárnano na vida.

ERROS A EVITAR

Moral VS Espiritualidade: Un gran erro é separalas ascética e mística. Antes do concilio a moral ocupábase de mandamentos e pecados e a espiritualidade de como chegar á perfección. Non hai unanimidade qué ámbito lle corresponde a cada asignatura, a teoloxía espiritualidade debería estudar as diferentes espiritualidades dentro da común vocación cristiana.

Moral VS Pastoral: Teoloxía pastoral é o estudo teolóxico da Igrexa na realización histórica de cada época. A moral centrase na existencia concreta da persoa. Cando se estuden os temas que non se descuide a dimensión pastoral, a fundamentación da moral debe estar ancorada na eclesiología e por tanto na pastoral.