Geografia Fisikoaren Oinarrizko Kontzeptuak

Mendigune Zaharrak

Era Tertziarioan eratutako mendiak dira, Alpetar orogeniaren presioek zokalo bateko bloke batean eragindako altxamendu berri baten ondorioz (gaztetzea). Beraz, haien materialak ere Paleozoikokoak dira. Gaur egun, mendigune horiek forma biribilak eta gailur lautuak dituzte, higadura-gainazal garaiak baitira. Iberiar penintsulan, antzinako mendiguneak dira Erdialdeko Sistema, Toledoko Mendiak, Galiziako Mendigunea eta Kantauriar Mendikatea.

Tolestura-Mendikateak

Era Tertziarioko Alpetar orogenian sortutako mendi-goraguneak dira. Era Sekundarioan edo Mesozoikoan itsasoek jalkitako sedimentuak oinarri hartuta eratutako eremuak dira. Bi motatakoak daude:

• Tarteko mendikateak: Itsasoek zokaloen ertzetan jalkitako materialak oinarri hartuta eratu dira. Bultzada orogenikoak gertatzen direnean, beheko zokalo zurruna hautsi egiten da. Adibidez: Iberiar Sistema eta Kantauriar Mendikatearen ekialdeko zatia.
• Mendikate Alpetarrak: Itsas fosa luze eta sakonetan jalkitako materialak oinarri hartuta eratu dira. Bultzada orogenikoen eraginez, egitura tolestuak eratzen dituzte. Adibidez: Pirinioak eta Mendikate Betikoak.

Arro Sedimentarioak

Era Tertziarioan eratutako eremu hondoratuak dira, gero buztinezko eta kareharrizko sedimentuekin bete zirenak. Ondorengo orogenesiek eragin ez zutenez, gaur egun egitura horizontalak dira edo malda txikikoak. Bi motatakoak izan daitezke:

• Zokalo-arroak: Alpetar orogeniaren presioen eraginez zokalo baten bloke bat hondoratzeagatik eratutakoak dira. Adibidez: Duero, Tajo eta Guadiana.
• Arro edo Sakonune Prealpetarrak: Mendikate alpetarren bi aldeetan kokatuak. Mendikateak altxatu ondorengo distentsioaren eraginez eratutakoak dira. Adibidez: Ebro eta Guadalquivir.

Ibai Erregimena

Ibai baten emariak urte-sasoiaren arabera egiten duen aldaketa da. Euri-erregimeneko eta erregimen mistoko ibaiak bereizten dira. Erregimen mistoko ibaiak, elurren edo prezipitazioen eraginaren arabera aldatzen dira. Elur-erregimeneko ibaiak goi-mendietan sortzen dira, elurteak ohikoak diren lekuetan. Euri-erregimeneko ibaiak, prezipitazioen menpe baino ez daude.

Arro Hidrografikoak

Ibai, aintzira edo itsaso berera isurtzen diren urak jasotzen dituen lur-hedadura da. Ezaugarri hauek ditu:

• Isuralde banalerro nagusiak: Penintsulako arro hidrografikoak, arro kantauriarrak, Galiziako kostaldea, Miño-Sil, Duero, Tajo, Guadiana, Guadalquivir, Ebro, Jucar eta Segura.

Arroetan ura ibilgu batetik igarotzen da, hierarkikoki antolatutako sare bat osatuz, ibaiadarren bidez ibai nagusiraino iritsi arte.

Modelatu Karstikoa

Kareharrizko eremuetan hedatzen da. Erliebe konplexua eta forma hauek bereizgarriak dira:

• Lapiazak
• Arroilak
• Poljeak
• Dolinak edo torkak
• Haitzuloak
• Leizeak

Landaredi Potentziala

Eremu jakin batean, gizakiaren jarduerak edo esku-hartzeak ekosistema naturala aldatuko ez balu, izango litzatekeen landaredi egonkorra da, berez eta modu naturalean. Kondizio klimatiko eta erliebezkoak kontuan hartuta. Baliteke landaredi potentzial natural edo idealarekin bat ez etortzea, gizakiak iraganean izandako eraginaren ondorioz.

Geografia

Grezieratik datorren hitza da: 'geo' (lurra) eta 'graphen' (irudikatu). Lurraren irudikapena eta deskribapena esan nahi du. Geografiaren aztergaia espazio geografikoa da, baita gizakiaren eta ingurumenaren arteko harremanak ere.