Geomorfologia, Litosfera eta Meiosia: Azalpena eta Zuzenketa

3.-Itsasoa:

Higadura:

• Kostan higadura iraunkorra egiten dute osatuek.
• Bi higadura-prozesu:
  • Labarraren atzerapena.
  • Materialen garbiketa.

Garraioa:

• Itsaslasterrek harea kostan zehar garraiatzen dute.

Sedimentazioa:

• Eremu babestuetaraino.
• Erliebe hauek sortzen dira:
  • Hondartzak.
  • Tonboloak eta geziak.

Glaziarra:

Higadura:

• Glaziarra izotz masa handia da.
• Glaziarrek lurra higatu dute.
• Glaziar-mihiak osatzen dira. Higadura forma bereziak.
• U itxurako haranak.
• Gehiegizko indusketako eremua.

Garraioa:

• Glaziarra pisuaren eraginez mugitzen da.
• Glaziarrek garraioa egiten dute lur-eremu lauak eta aldapatsuak.

Sedimentazioa:

• Glaziarreko sedimentazioak "tillak" sortzen ditu. Hauek dira klasto-metaketak.
• Morrenak dira metaketa arruntenak.

Ibaia:

Higadura:

• Higaduraren bidez, masak birbanatu egiten dira, kontinenteek pisua galtzen dute. Erliebea igo egiten da.
• Bi mota daude:
  • Muino lekukoak.
  • Terrazak.

Garraioa:

• Ibaiek sedimentoak, hau da, klastoak, garraiatzen dituzte eta mineralak aldatu egiten dituzte.

Sedimentazioa:

• Ibilbidean zehar klastoen antolaketa aurkitzen dugu.
• Adibidez: handiko klastoak, harea eta lohia eta beheko zatietan, lohiak eta buztinak.

4.- Zer dira litosfera? Plaka litosferikoa? Azaldu plaka litosferiko motak eta adibideak.

Litosfera: Litosfera geruza mistoa da, goi-mantuaren kanpoaldeko zatia eta lurrazala sortzen duten multzo zurrunaz osatuta.

Bi litosfera mota: Litosfera kontinentala eta litosfera ozeanikoa.

• Litosfera kontinentala: azal kontinentala + goi mantua.
• Litosfera ozeanikoa: azal ozeanikoa + goi mantua.

Litosfera bloke handitan zatitzen da: plaka litosferikoak.

Plaka litosferikoak: 3 mota: plaka ozeanikoak, plaka kontinentalak eta plaka mistoak.

• Plaka ozeanikoak: litosfera ozeanikoz osatuta (Bareko, Cocoseko eta Nazkako plaka).
• Plaka kontinentalak: litosfera kontinentalez osatuta (Arabiako plaka).
• Plaka mistoak: handienak dira, plaka ozeanikoz eta kontinentalez osatuta. Ia lurraren gainazal osoa 7 plaka misto handiz osatuta: Ipar Amerika, Hego Amerika, Afrika, Eurasia, Ozeano Barekoa, Antartida eta Australiakoa.

5.-Osatu taula:

2.-Meiosia:

I.Anafasea: Ardatz akromatikoek kromosoma homologoak banatu.

I.Telofasea-zitozinesia: Bi zelula haploide (n) sortu dira, amaren desberdinak eta kromosoma kopuru erdiarekin.

II.Profasea: Ardatz akromatikoa berriro azaltzen da, eta kromosomak erdialderantz mugitzen dira.

II.Metafasea:

• Kromosomak ekuatorean jarri dira.
• Ardatz kromatidei eusten dira.

II.Anafasea: Kromatidak banatu egiten dira.

II.Telofasea-II.zitozinesia: Nukleo mintz berri bat eratzen da, kromatidak bilduz.

4.-Mutazioak:

a) Organismo baten ADNan nahi gabe gertatzen diren aldaketak dira. Mutazioek aldakortasun genetikoa eragiten dute, baita eboluzioa ere.

b) Ez, hiru mota daude:

• Mutazio kaltegarriak: Banakoaren biziraupena eragozten dute.
• Mutazio onuragarriak: Banakoei bizirauteko aukera gehiago ematen diete.
• Mutazio neutroak: Banakoaren biziraupenean ez dute eraginik.

c) Ez, mutazio guztiak ez dira heredatzen. Kaltetutako zelularen arabera, bi mutazio daude: somatikoak eta germinalak.

• Somatikoak: Zelula somatikoa kaltetuta dago. Adibidez: minbizia. Mutazio hauek ez zaizkie ondorengoei transmititzen.
• Germinalak: Gametoak kaltetuta daude. Mutazio hauek ez dira banakoan adierazten, baina etorkizunean belaunaldietan agertzen dira.

Mutazio bat heredatzeko germinala izan behar da.

d) Pertsona hauek 3 kromosoma dituzte zeluletako 21. parean, aldiz, bi kromosoma izan behar dituzte.

Mutazio hau genomikoa da, hau da, espezie baten kromosoma kopurua aldatzen delako.

5.-Untxia:

a) Genotipoa: geneen multzoa da. Kasu honetan, untxi batek, arrak edo emeak ile motzeko aleloa dauka. Ile motzeko untxiaren aiton-amonak alelo hau daukalako.

b) Alelo azpikoarra ez da agertzen. Hemen, ile motzekoa da.

c) %50a luzeko untxiak lortuko dira. l,l-L,Ll,Ll-l,ll,ll.