Gernu Aparatua eta Giltzurrunak: Funtzioak eta Zainketak

Gernu Aparatuaren Funtzioak

• Metabolismoaren hondakinak kanporatu.
• Gorputzeko likidoen kantitatea eta konposizioa erregulatu.
• Organo endokrinoa da: hormonak sortu, metabolizatu eta kanporatu.
• Eritropoietinaren bidez, globulu gorriak sortzen ditu hezur-muinean, odolean oxigeno falta sumatzen denean.
• D bitamina aktibatu, kaltzioa hezurretan atxikitzen laguntzeko.
• Tentsio arteriala erregulatu.

Giltzurrunen Anatomia eta Funtzio Nagusiak

Peritoneoa eta Giltzurrunen Kokapena

Peritoneoa: Abdomeneko barrunbea estaltzen duen mintza.

Giltzurrunen kokapena: Peritoneoaren atzekaldean eta bizkarrezurraren alde banatara, D12-L3 ornoen artean.

Giltzurrunaren Ezaugarri Makroskopikoak

• Babarrun itxura, 150 g.
• 11 cm luze, 6 cm zabal eta 3 cm lodi; kolore gorri-arrekoa.
• Kapsula batek inguratzen du, babes gisa.
• Goialdean, giltzurrun gaineko guruinak.

Giltzurrun-pelbisa

Giltzurrunaren erdian dagoen atala da, gernua bildu eta ureterretatik pasatzeaz arduratzen dena.

Nefrona: Definizioa eta Zatiak

Giltzurrunaren unitate funtzionala da.

• Giltzurrun-korpuskulua (Giltzurrun-glomerulua / Bowmanen kapsula)
• Giltzurrun-tubuluak (Tubulu bihurgunetsu distala / Tubulu bihurgunetsu proximala / Henle-ren lakioa / Hodi biltzailea)

Plasma eta Iragazitako Likidoaren Arteko Ezberdintasunak

Plasman proteinak daude. Iragazitako likidoan, ordea, ez dago proteinarik, ez leukozitorik, ezta hematirik ere.

Gernuaren Ezaugarri Fisikoak

• Bolumena 24 ordutan: 1.500 ml.
• Kolorea: Anbar edo lasto kolorea (dietaren arabera).
• Itxura: Gardena edo garbia.
• Dentsitatea: 1010-1030
• Usaina: Atsedenaldian, amoniako usaina.
• pH-a: Azidoa, 4,8-7,5 bitartekoa.

Gernuaren Konposizioa

• Ura: %95.
• Solutu inorganikoak: Sodioa, potasioa, kloruroak, etab.
• Solutu organikoak: Urokromoa, urea, kreatinina, etab.
• Hormonak.

Gernuaren Ibilbidea

Piramideen papilak → Kalize txikiak → Kalize handiak → Giltzurrun-pelbisa → Ureterrak → Gernu-maskuria → Uretra.

Giltzurrunaren Baskularizazioa

Ondo baskularizatuta dagoen organoa da. Giltzurrun-arteriek irrigatzen dute, aorta-arteriaren adarrak baitira.

Gernuaren Sorkuntza: Iragazketa, Birxurgapena eta Jariaketa

Iragazketa

Aorta abdominaletik datorren odola giltzurrun-arteriatik pasatzen da eta glomerulu-kapilarretara doa. Bertan iragazi egingo da eta Bowmanen kapsularen barnera joango da. Iragazpena odolaren plasmaren berdina da, baina proteinarik gabekoa. Egunero 180 litro odol iragazten dira nefronetan, baina bakarrik 1,5 L gernu kanporatzen da. Horrek esan nahi du iragazitako likidoaren zati bat berriro birxurgatu egiten dela, hau da, odolera pasatzen dela berriro eta organismoan geratzen dela. Leukozitoak, hematiak eta plasma-proteinak ez dira iragazten. Iragazketaren konposizioa, besteak beste, honako hau da: aminoazidoak, ura, glukosa, urea, azido urikoa, gatz mineralak, bikarbonatoa, sodio kloruroa eta kreatinina.

Birxurgapena eta Jariaketa

Birxurgapena iragazitako substantziak (nefronaren tubuluetan daudenak) berriro odolera igarotzeari deitzen zaio. Jariaketa, berriz, kontrako prozesua da, hau da, substantziak odoletik nefronaren tubuluetara pasatzea, beti gure organismoaren beharren arabera. Bi prozesu hauek bide hau jarraitu bitartean ematen dira: tubulu bihurgunetsu proximala, Henle-ren lakioa eta tubulu bihurgunetsu distala.

Azkenik, lortutako likidoa (gernua) uretratik kanporatuko da.

Gernu-Aparatuaren Termino Medikoak eta Definizioak

• Giltzurrun-glomeruluak: Giltzurrunetan odola iragazten duten harilki itxurako kapilarrak dira.
• Tubulu biltzaileak: Zenbait nefronetan ekoizten den gernua jasotzen duten tubuluak dira.
• Nefrona: Giltzurrunaren unitate anatomikoa eta funtzionala da.
• Giltzurrun-pelbisa: Giltzurrun-kalize guztietatik gernua jasotzen duen inbutu itxurako egitura da.
• Birxurgapena: Odolak nefronaren hodietatik ura eta disolbatutako substantziak berreskuratzeko prozesuari deitzen zaio.
• Jariaketa: Odolak nefronara uretan disolbatutako zenbait substantzia eramatea da.
• Arteriola aferentea: Nefronara odola daraman arteriola (kapilarra) da.
• Arteriola eferentea: Nefronatik odola ateratzen duen arteriola (kapilarra) da.
• Giltzurrun-hilioa: Giltzurrunaren alde ahurrean dagoen gunea da, bertatik odol-basoak, nerbioak, linfa-hodiak, ureterrak, etab. sartu eta irteten dira giltzurrunera.
• Giltzurrun-muina: Giltzurrunaren barneko zatia da.
• Giltzurrun-korpuskulua: Giltzurrun-glomeruluak eta Bowmanen kapsulak osatzen dute.
• Giltzurrunak organo endokrino gisa: Giltzurrunek organo endokrino gisa jokatzen dute, hormonak jariatuz.

Gernu-Aparatuaren Patologiak eta Termino Medikoak

• Disuria: Mina pixa egitean.
• Poliuria: Gernu kantitate handiegia kanporatzea (3.000 ml baino gehiago egunean).
• Oliguria: Gernu kantitate txikiak kanporatzea (100-400 ml egunean).
• Nikturia: Gauean sarritan pixa egitea.
• Enuresia: Gauean pixa nahi gabe egitea.
• Hematuria: Gernuan hematiak agertzea.
• Piuria: Milioi bat leukozito minutuko kanporatzea eta zornak gernuan egotea.
• Litiasia: Giltzurrun edo gernu-bideetan harriak edo kalkuluak izatea.
• Zistitisa: Maskuriaren hantura, infekzio baten ondorioz sortua.
• Pielonefritisa: Giltzurrun-pelbiseko infekzioa, bakterioek eraginda.
• Glomerulonefritisa: Nefronaren glomeruluaren hantura.
• Giltzurruneko gutxiegitasuna: Hondakin produktu gutxi kanporatzea eta gorputzean geratzea.
• Anuria: Gernua ez kanporatzea.
• Koliko nefritikoa: Gernu-bideetako harriak kanporatzeak sortzen duen mina.

Zistitisaren Arriskua Emakumezkoetan

Gizonen uretra emakumeena baino luzeagoa delako (gizonena, 20 cm; emakumeena, 3-5 cm). Beraz, emakumezkoetan, bakterioak errazago irits daitezke uretrara.

Gernu-Bideak: Anatomia eta Funtzioa

Ureterrak (2)

27-30 cm-ko luzera duten muskulu leunez osatutako hodiak dira. Uhin peristaltikoek gernua mugitzea ahalbidetzen dute giltzurrun-pelbisetik maskuriraino.

Gernu-Maskuria

Muskulu leunez osatutako organo hutsa da. Gernua pilatzen da kanporatu arte (200-300 ml). Sinfisi pubikoaren atzean kokatzen da; kupula eta hondo batez osatuta dago.

Uretra

Maskuria kanpoaldearekin konektatzen du. Zuloari gernu-meatoa deritzo.

Uretraren Desberdintasunak (Gizon eta Emakumeen artean)

• Luzera: Emakumezkoena 3-5 cm-koa da (zuzena), eta gizonezkoena 20 cm-koa (kurbatua).
• Funtzioa: Gizonezkoetan gernua eta semena bide beretik kanporatzen dira; emakumezkoetan, berriz, gernua bakarrik.

Zundaketa Besikala

Eskuz egiten den metodo inbasiboa da, non zunda bat uretratik maskuriraino sartzen den gernua drainatzeko.

Zundaketa Motak

• Aldi baterako (intermitentea): Diagnostiko zehatz baterako erabiltzen da, eta berehala kentzen da (adibidez, lagin esterilak hartzeko).
• Etengabea (iraunkorra): Denbora luzean erabiltzen da (30 egun baino gehiago), erretentzio kasuetan edo diuresia kontrolatzeko, besteak beste.

Zunda Motak

• Robinson (Nelaton): Argi bakarrekoa eta zurruna da; aldizkako zundaketetan erabiltzen da.
• Foley: Gehien erabiltzen dena da. Biguna da, 2 edo 3 argikoa; zundaketa etengabean erabiltzen da.
• Pezzer: Argi bakarrekoa da, muturrean onddo itxurako zabalgune bat du. Kirurgia bidez jartzen da (suprapubikoa, litostomietan).
• Malecot: Argi bakarrekoa da, Pezzer zundaren antzekoa baina zulo handiagoa du. Kirurgietan erabiltzen da (suprapubikoa, nefrostomietan edo giltzurruna kanpoaldearekin lotzeko).

Zundaketaren Helburuak

• Gernua kanporatzeko, erretentzio kasuetan.
• Diuresia zehatz-mehatz kontrolatzeko.
• Kirurgia ondoren.
• Gernu-lagin esterilak hartzeko.
• Maskuria irrigatzeko.
• Inkontinentzia kasuetan.

Zundaren Zainketak

• Diuresi sistema itxiak erabili (poltsa irekiak saihestu) infekzioak saihesteko.
• Saihestu tutuen okerdurak eta tolesturak.
• Hustu poltsa aldizka (2/3 beteta dagoenean).
• Zunda manipulatu aurretik eta ondoren, eskuak garbitu.
• Laginak hartu behar badira, erabili poltsaren leku bereziak.

Urokolektorea

Inkontinentziarako sistema bat da. Kondoi itxura du, latexezkoa edo silikonazkoa izan daiteke, eta gizonaren zakilera egokitzen da. Muturra gernua biltzeko sistemari edo diuresi-poltsari konektatzen zaio. Infekzioak izateko arrisku gutxiago du.

Dialisia: Noiz eta Mota Nagusiak

• Giltzurrunak bere lana egiteko gai ez direnean.
• Hondakinak odoletik kentzeko.

Hemodialisia

Gaixoaren odola gorputzetik ateratzen da, makina dializatzaile batetik pasatzen da eta berriro garbi sartzen zaio gaixoari.

Dialisi Peritoneala

Peritoneoaren bidez egiten den dialisia da, peritoneoa mintz erdi-iragazkor bat delako.

Abantailak

• Etxean egin daiteke.
• Beharrezkoa den tresneria ez da hain sofistikatua.