Giza Elikadura: Bizidunen Funtzioetako Bat

Bizidunen funtzioetako bat.

ELIKADURA:

Bizirik mantentzeko kanpotik elikagaiak hartu. Hauetatik materia eta energia hartu. Energia lortzeko zelulek arnasketa zelularra bakoitzak lortu behar du bizitzeko behar duen materia eta energia.

DIGESTIOA:

Ahotik hartutakoa digestiora sistemara. Tutu bat da. Eginkizuna elikagaiak digeritzea: soiltzea, xinplifikatzea, xurgatuak izatea odolera pasatzeko. Xurgatzen ez den guztia uzkitik.

ARNASKETA:

Kanpotik airea hartzea Ezinbestekoa bizirauteko. Zelulek arnasketa zelularra. Helburua airea eta odolaren arteko gasen trukea, aireko oxigenoa odolera pasatzeko. Zelulek arnasketa egiteko oxigenoa odoletik hartu hondakin moduan dagoen karbono dioxidoa odolera pasa.

ZIRKULAZIOA:

Odola zelulez eta plasmez osatutako likido gorria. Odol hodietatik zirkulatu Bihotza eragilea. Odola zelula guztiekin harremanean behar dituzten elkarraldaketak egiteko.

IRAIZPENA:

Zelulek sortutako hondakinak odolera. Odola hondakinez garbitzen da. Giltzurrunak iraizte-prozesuaren arduradun nagusiak.

GIZAKIAREN DIGESTIO SISTEMA

Organismoak materia eta energia behar ditu. Digestio-sistemaren helburua elikagaiak eraldatzea eta xurgatzea.

Osagaiak

Digestio-tutuek eta guruinek.

Funtzioa

Elikagai konplexu eta ez solugarriak – sinple eta solugarri bihurtzea heste meheak xurgatzeko. Xurgatzen ez dena Uzkitik kanporatua.

Digestio sistema eta Guruinak

Organismoak beharrezkoak dituen gaiak sintetizatzen dituen aparatua (Guruina)

Digestio sistema Tutu bat da. Ertz bakoitzean zulo bat Ahoa eta Uzkia.

Digestio prozesua Aho zuloan, Faringe, Hestegorri, Urdail, Heste-mehe, Heste-lodi, Uzkia.

Azalpena

Ahoan Hortzak eta mihia. Giharre-organoa. Elikagaiak txikitu eta dastamena hartu. Hortzak Pieza gogorrak Hortz-albeoloetan sartuak. Elikagaiak moztu, txikitu, banandu. (Gihar mastikatzailearekin).

Faringea

Arnas eta digestio organoek dute. Elikagaiak laringera ez pasatzeko Balbula bat.

Hestegorria

25cm. Urdailean bukatzen da. Bere mugimenduagatik Elikagaia urdailera pasatzen da.

Urdaila

Zaku itxura. Hestegorriarekin KARDIA bidez komunikatzen da. Heste-mehearekin PILORO bidez. Hiru guruin mota

Heste-mehea

6-7cm. Hiru zati Duodenoa Gibeleko behazuna isurtzen da. Jeiunoa. Ileona Heste mehea lodiarekin komunikatzen da.

Heste-mehea

1,5 cm ko luzeera. Atal hauek: Kolona Ondesteak (Uzkian bukatzen dute)

Digestioa

Askotariko konposizioa Gluzidoak (Azukreak), Lipidoak (Olioak), Proteinak (Haragia/Arraia), Ura, Gatz mineralak. Digestio-tutuan elikagaiak sinpleago bihurtu prozesu kimiko eta mekanikoen bidez. Xurgapen prozesuaz Substantziak odolera. Degradagarri ez dena Heste lodira Uzkitik kanpora. Mastikatzean Elikagaiak zatitu eta txistuaz hezetu. Mihiak dasta papilak dastamena. Atsegina denean txistu gehiago. Txistua Elikagaia lubrifikatu eta disolbatzen duen likidoa garraioa errazteko. Entzima bat du PTIALINA Almidoiaren liseriketa hasi. Txistuarekin nahastean Elika boloa. Irensterakoan Heste-gorrira. Hortik Urdailera Elementuekin nahasi (Azido klorhidririkoarekin eta entzima gastrikoekin).

Urdailean Ordubete inguru Boloa KIMO bihurtu duodenora iritsi. Kimoak Pankreas-zukuaren produkzioa. Funtzioa Azidoa neutraltzea. Gibeleko behazuna Duodenora. Prozesu honen ondoren DIGESTIOA Tutuan Irentsi gabeko substantziak Heste lodira. Ura xurgatu. Hondakinak eratu. Uzkitik kanporatu.

ARNAS SISTEMA:

Osagaiak Sudurra, Faringe, Laringe, Trakea eta Birikek. Funtzioa Airetik oxigenoa hartu, odolera iristeko zelula guztietara garraiatuz. Zeluletan oxigenoak elikagaien erreketa funtzio desberdinetarako energia lortzeko. C02 a askatzen da eta oxigenoarena ez den beste bide batetik biriketara eramaten du odolak.

ARNAS SISTEMA

Bizi funtziorako Zelulek elikagaien erreketatik lortzen den energia behar dute Honetarako oxigenoa Arnasketaz. Oxigenoa hartzeko prozesu berezia.

Organoak

Arnas bideak era birikak. Birikak kanpoaldearekin komunikatu. Sudur hobiak Sudur trenkadak bereizten dituzte. Ahotik aho-sabaiak bereizten ditu. Kanpoaldearekin sudur zuloen bidez komunikatzen dira. Mukosarekin kontaktuan jartzean airea berotu, hezetu garbitu.

Aireak bere bidea faringean, digestio-sistema, arnas-sisteman zehar. Gero laringean zehar. Ondoren trakeara iritsi. Trakea adarkatu eta biriketan sartu bi bronkioak eratuz. Kartilagorik ez duten bronkioloetara iritsi arte ondoren, txikitu.

Birikak

Pasiboak dira, ez dute ezer egiten. Bi birika ditugu. Eskuinekoa handiagoa 3 lobuluz osatua. Ezkerrekoa Bi lobuluk. Mintz bikoitzak estaltzen ditu Pleura izenekoak. Bi pleuren artean Likido pleurala.

Bronkioloek Oso diametro txikia Poltsa albeolarrean bukatzen dira odol kapilarrez osatuta.

ARNAS MEKANIKA

Zati mekanikoa birika bentilazioa airea hartzea eta botatzea. Birikak dilatatzean barruko airearen presioa jetsi. Lagungarri Biriketara kanpotik airea sartzeko. Espirazioa Toraxa uzkurtzean.

ARNASKETAREN FENOMENO FISIKO KIMIKOAK

Arnasa hartzean airea biriketako albeoloetara Odolera Gorputz osoan zehar Ehunetara iritsi arte. Odolak CO2 a jaso albeoloetara garraiatu kanporatzeko. Odola gas trukearen bitartekari. Oxigenoa hemoglobinak garraiatzen du globulu gorrietako arnas pigmentua. Albeoloetan dagoen oxigeno kontzentrazioa ehunetatik datorren odolarena baino handiagoa. Arnasketa zelularreko C02 kapilarretara albeoloetara kanporatu.

GIZAKIAREN ZIRKULAZIO SISTEMA:

Funtzioa sustantziak garraiatzea.

Osagaiak Organo eragilea (Bihotza), Banaketa kanalak (Odol-hodiak), Likido zirkulatzailea (Odola).

Bihotzak Lau barrunbe 2 aurikula. 2 bentrikulu. Eskuinean bietarik bana eta ezkerrean beste bana. Eskuineko betrikulutik Biriketara kapilarizatu ezkerreko aurikulara. Balbula mitraletik ezkerreko bentrikulura Aorta arteriara Kapilarizatu eskuin aurikulara balbula trikuspidea eskuin bentrikulara berriro ere.

ZIRKULAZIO SISTEMA:

Osagaiak Odol-hodiak, bihotza eta likido zirkulatzailea (odola).

Funtzio nagusia Sustantziak arnas gune eta digestio gunetik zeluletara eramatea, hortik iraizketa gunera.

Odolak zer eramaten duen Plasman disolbatutako molekulak. (Glukosa) Proteinei atxikitutako molekulak. Lipidoak

Gizakiaren zirkulazio aparatua Osoa, hertsia eta bikoitza. Koagulazioak Hodiren bat haustean, zuloaren itxidura eragin.

ODOL-HODIAK:

Hiru motatakoak arteriak, zainak eta kapilarrak. Nola bereizi Lodieraren arabera.

Arteriak Odola bihotzetik organora eramaten duten hodiak. Bihotzetik urrundu ahala adarkatu kalibrea txikitu. Azken adarkadura arteriola. Zainak/ Benak Odola bihotzera itzultzen duten basoak. Zainak bihotzera hurrundu ahala kalibrea handitu. Kapilarrak Arteriolen eta zaintxoen sistemak komunikatu. Odola eta likido interstizialaren trukea beraien paretetan ematen da.

BIHOTZA:

Organo muskularra Hutsik Forma konikoa Erpina beherantz.

NON:

Biriken artean, ezkerrerantz.

PARETAK HIRU GERUZAKOAK: Endokardioa (Barnekoa) Miokardioa (Erdikoa) Perikardioa (Kanpokoa) Organoa estaltzen du.

Barnetik Trenkada luze batek erdibitua. Erdi bikoitzak BI barrunbe. Goikoa (aurikula) Behekoa (Bentrikulua) Bi balbulok.

Eskubikoa Trikuspidea Ezkerrekoa Mitrala

ODOLAREN ZIRKULAZIOA:

Odolak Miokardioaren uzkurdurak eragina zirkulatu. Bulkada Bihotzean sortu. Bulkada sortzean Aurikulak uzkurtu SISTOLE Bi bentrikuluen paretetara. SISTOLE BENTRIKULARRA. Aurikulak sistolean daudenean, bentrikulak diastolean daude, eta alderantziz ZIKLO KARDIAKOA. Sistole aurikularrean Aurikulak hustu. Bentrikuluak bete. Sistole bentrikularrean Aurikulak bete. Bentrikuluak hustu. Odola Aorta eta biriketako arterietara pasatuz. Betetzean zabaldu eta jarraian uzkurtu. Pultsua sortu. Diastolean Barrunbeak odolez bete. Balbulek odolari atzera.

GIZAKIAREN SISTEMA IRAIZLEA:

Zelulen katabolismotik sortutako karbono dioxidoa iraizten dute. Osagaiak Giltzurrunak, ureterrak...

IRAIZPENA:

Zelulak, nutrienteak aprobetxatu ondoren, gizakiak kanporatu beharreko hondakin substantziak sortu. Honetaz arnas sistema, gernu-sistema eta larruak arduratu. Hauek sistema iraizlea osatu. Gernu sistema bi osagaiek osatu: Giltzurrunek (gernua landu) Gernu-bideek (kanporatzeko konduktua)