Giza Gorputzaren Fisiologia: Ehunak, Eskeletoa eta Patologiak

Ehun Motak

Giza gorputzean lau ehun mota nagusi bereizten dira:

• Ehun epiteliala: Organismoaren azalerak estaltzen ditu. Bi mota nagusi bereizten dira:
  • Estaldura-epitelioa: Gorputzaren kanpo-azala, organoen barrualdea eta gorputz-barrunbeak estaltzen ditu.
  • Guruin-epitelioa: Funtzio espezifikoak dituzten organoak osatzen ditu, hala nola guruin exokrinoak eta endokrinoak.
• Ehun konektiboa: Hainbat osagai ditu, hala nola zelula bereziak eta zelula arteko substantzia, ehun motaren arabera. Zelula arteko substantziak ehun bakoitzaren ezaugarriak zehazten ditu. Hainbat ehun konektibo mota daude:
  • Ehun konjuntiboa: Organoen arteko espazioak betetzen ditu, tendoiak eta kornea osatuz, besteak beste.
  • Ehun adiposoa: Lipidoak metatzen ditu eta organoak babesten ditu.
  • Kartilago-ehuna: Euskarri-ehuna da, elastikoa, belarrietan, trakean eta laringean aurkitzen dena.
  • Hezur-ehuna: Hainbat zelula mota ditu, hala nola osteoklastoak, osteozitoak eta osteoblastoak.
  • Odol-ehuna: Plasmaz eta zelula mota desberdinez osatuta dago.
• Gihar-ehuna: Hiru mota nagusi bereizten dira:
  • Leuna: Odol-hodietan aurkitzen da eta nahigabeko uzkurdura du.
  • Eskeletikoa: Giharrak osatzen ditu eta borondatezko mugimenduak ahalbidetzen ditu.
  • Bihotzekoa: Nahigabeko uzkurdura du.
• Nerbio-ehuna: Neuronak eta glia zelulak ditu, nerbio-bulkadak garraiatzen dituztenak.

Eskeletoaren Antolaketa

Giza eskeletoa bi atal nagusitan banatzen da:

• Eskeleto axiala:
  • Garezurreko hezurrak
  • Aurpegiko hezurrak
  • Belarriko hezurrak
  • Hioide hezurra
  • Toraxeko hezurrak: 7 benetako saihets-hezur, 7 gezurrezko saihets-hezur (lotzen direnak), 2 saihets-hezur flotatzaile, bularrezurra (manubrioa, gorputza eta xifoidea).
  • Bizkarrezurra: 7 orno zerbikal, 12 orno dortsal, 5 orno lunbar, 5 orno sakro eta 4 orno kokzigeo. Ornoek bi atal dituzte: pulpa-gunea (diskoaren erdiko gune gelatinakara) eta zuntzezko eraztuna (kolagenoz osatua, pulpa inguratzen duena).
• Eskeleto apendikularra:
  • Sorbalda-gerria: Omoplatoa.
  • Goiko gorputz-adarrak: Proximaletik distalera: humeroa, erradioa.
  • Gerri pelbikoa: Koxala, sakroa eta kokzixa.
  • Beheko gorputz-adarrak: Proximaletik distalera: femurra, errotula, tibia, peronea eta oineko hezurrak.

Giltzadura Motak

Egituraren eta baimentzen duten mugimenduaren arabera, hiru giltzadura mota nagusi bereizten dira:

• Sinartrosia: Mugikortasunik gabeko giltzadurak dira, hezur lauen artean kokatzen direnak (adibidez, garezurrean). Ehun konjuntiboz osatuta daude.
• Anfiartrosia: Mugimendu oso mugatua duten giltzadurak dira. Hezurrak kartilago bidez lotuta daude (adibidez, sinfisi pubikoa).
• Diartrosia: Mugimendu handia ahalbidetzen duten giltzadurak dira (adibidez, aldakan). Egitura konplexua dute: hezurren azalerak kartilagoz estalita daude, hezurrak lotailuen bidez lotuta daude, eta artikulazio-kapsula batek inguratzen ditu. Kapsularen barrualdea mintz batez eta likido sinobialez beteta dago. Kapsulan, kartilagozko menisko bat egon daiteke. Hainbat giltzadura sinobial mota daude.

Hezurren Patologiak

• Osteoporosia: Hezur-masaren galera da, batez ere emakume postmenopausikoetan eta gizon nagusietan agertzen dena. Mina eta bizkarrezurraren deformazioa eragin ditzake. Tratamendua D bitaminaren eta kaltzioaren bidez egiten da, ariketa fisikoarekin batera.
• Osteomalazia: D bitaminaren eskasiaren ondorioz sortzen da, hezurrak biguntzea eraginez. Dieta ezegokiaren ondorioz ager daiteke. Mina, deformazioak eta ahultasuna eragiten ditu. Umeetan, errakitismo izenarekin ezagutzen da.
• Osteoesklerosia: Hezur-dentsitatearen igoera da. Zenbait gaixotasunek eragin dezakete, eta mina eta hazkunde-arazoak sor ditzake.
• Osteomielitisa: Hezurraren infekzioa da. Mina, sukarra eta hezur-nekrosia eragin ditzake. Antibiotikoekin eta kirurgiarekin tratatzen da.
• Neoplasia: Zelulen hazkunde anormala da, tumoreak sortuz. Tumore gaiztoak beste organoetara heda daitezke.

Giltzaduren Patologiak

• Artritisa: Giltzaduren hantura da. Denbora laburrean senda daiteke, baina kasu batzuetan mina eta mugitzeko arazoak sor ditzake epe luzean. Hainbat artritis mota daude:
  • Helduaren artritis erreumatoidea: Gaixotasun autoimmunea da, mintz sinobialaren hantura eta kartilagoaren eta hezurraren hondaketa eragiten duena. Batez ere 20-45 urte bitarteko emakumeei eragiten die.
  • Hezueria: Azido urikoaren metaketa artikulazioetan. Mina eragiten du eta botiken bidez tratatzen da.
  • Espondilitis ankilosatzailea: Gaixotasun kronikoa da, bizkarrezurrari eragiten diona, ornoen fusioa eta bizkarreko mugimenduaren murrizketa eraginez.
• Artrosia: Hezurren endekapena da, mina eta zurruntasuna eragiten dituena. Kartilagoa desagertzearen ondorioz sortzen da. Pertsona nagusiei eta pisu handia dutenei eragiten die batez ere. Tratamendua sintomatikoa da.
• Disko-hernia: Ornoen arteko diskoaren irtengunea da, indar ezegokiaren edo zuntzezko eraztunaren endekapenaren ondorioz sortzen dena. Pulpa-gunea kanporantz irteten da. Fisioterapiaren bidez tratatzen da.