As grandes unidades morfoestruturais do relevo peninsular

As grandes unidades morfoestruturais do relevo peninsular

A MESETA

É unha llanura elevada situada a uns 600-800 metros de altitude. Formouse na era primaria por erosión do antigo Macizo Hespérico. Na era terciaria a meseta foi deformada e destruída en gran parte durante a oroxénese alpina. Poden diferenciarse tres unidades: o antigo zócalo paleozoico, as serras interiores e as cuencas sedimentarias interiores.

a. O antigo zócalo paleozoico

Aquí a erosión eliminou os materiais terciarios que recubrían o zócalo, deixando ao descuberto os materiais silíceos primarios: granito, pizarra e cuarcita. O relevo está constituído por penillanuras (que están accidentadas por relevos residuais constituídos por rochas máis resistentes).

b. AS SERRAS INTERIORES

Son o Sistema Central e os montes de Toledo. Formáronse na era terciaria polo levantamento de algúns bloques do zócalo da Meseta como resultado da oroxénese alpina. Ambos son de rochedo primario e teñen formas redondas e cumes aplanadas.

• O Sistema Central é máis alto e divide a Meseta pola metade. As súas serras máis destacadas son Somosierra, Guadarrama, Gredos, Peña de Francia e Gata.
• Os Montes de Toledo son de menor altura e dividen en dúas a submeseta sur, separando as cuencas do Tajo e do Guadiana. A súa serra máis importante é a de Guadalupe.

c. AS CUENCAS SEDIMENTARIAS INTERIORES

Son as da submeseta norte e sur. Formáronse na era terciaria polo afundimento de bloques do zócalo da meseta como resultado da oroxénese alpina. O resultado foi un relevo de:

• Os páramos son superficies estruturais planas e elevadas formadas polos estratos duros calizos.
• As campiñas son llanuras baixas suavemente onduladas percorridas por ríos. Formanse onde os páramos foron erosionados e afloran as arcillas e margas dos niveis inferiores.
• As cuestas son zonas inclinadas entre os páramos e as campiñas.

A cuenca da submeseta norte é máis alta, é máis uniforme, xa que toda ela permanece a unha soa cuenca hidrográfica e está case totalmente encerada por montañas. A cuenca da submeseta sur é máis baixa, está accidentada na súa parte media polos Montes de Toledo, que a dividen en dúas cuencas hidrográficas e abren ao océano Atlántico.

Os rebordes montañosos da Meseta

Formáronse na era terciaria polo levantamento de bloques da Meseta.

• O Macizo Galaico Leonés formouse na era terciaria polo levantamento do ángulo NE do zócalo da Meseta durante a oroxénese alpina. Os seus materiais son paleozoicos. As súas serras máis destacadas son Segundera, Cabrera e os Ancares.
• A cordilleira Cantábrica ten dous sectores diferenciados:

• O sector OE, o Macizo Asturiano, formouse na era terciaria polo levantamento deste sector do zócalo da Meseta durante a oroxénese alpina. Os seus materiais son paleozoicos. Aquí atópanse as maiores alturas da cordilleira.
• O sector este da cordilleira, a Montaña Cantábrica, formouse na era terciaria polo plegamento de materiais secundarios depositados polo mar no borde da Meseta. Estes materiais son calizas.

• O Sistema Ibérico é unha cordilleira intermedia, formada na era terciaria polo plegamento de materiais secundarios depositados polo mar no borde oriental do zócalo da Meseta. Os seus materiais son principalmente calizos, distínguense dous sectores:

• O tercio norte, de dirección NO-SE, inclúe as maiores alturas da cordilleira. As serras máis destacadas son a Demanda, paleozoica, e o Moncayo, caliza.
• Desde o SE de Soria o Sistema Ibérico bifurca en dúas ramas: a rama interior ou castelá (serra de Albarracín) e a rama exterior ou aragonesa (serras de Javalambre). Ambas están separadas por unha fosa tectónica.

• Sierra Morena: brusco escalón que separa a Meseta do val do Guadalquivir. Interpretoase como unha xigantesca falla. Formouse na era terciaria. As súas serras máis destacadas son Madrona, Pedroches e Aracena.

As depresións exteriores da meseta

a) A depresión do Ebro: atópase paralela aos Pirineos e pechada polo Sistema Ibérico e pola cordilleira Costeira-Catalá. Os seus materiais son conglomerados nos rebordes montañosos e arentas, yesos e calizas no centro da depresión. Os somontanos son terras planas, entre as serras interiores e o centro da depresión. Están constituídos por conglomerados, materiais grossos e duros transportados polos ríos dende os relevos montañosos. Nel, a erosión creou mallos e hoyas. Os mallos son torreóns rochosos formados a partir de fracturas verticais. As hoyas son depresións sobre materiais máis brandos. Poden ser pequenas e pouco profundas e de grandes dimensións.

b) A depresión do Guadalquivir: atópase paralela ás cordilleiras Béticas. Os seus materiais son arcillas e calizas que dan lugar a campiñas suavemente onduladas nas que se forman mesas e cerros testemuña ou alcores.

As cordilleiras exteriores da Meseta

a) Os Pirineos: O eixe: de rochedo paleozoico pertencente ao Macizo de Aquitania rejuvenecido na oroxénese alpina. É a zona máis alta. As zonas máis importantes son os Montes Malditos e os picos Aneto e Monteperdido; Os prepirineos: son de materiais secundarios calizos. Son menos altos e de formas máis suaves. Sitúanse paralelamente ao eixe. A depresión media: é unha longa e estreita depresión que separa as serras interiores e as serras exteriores pirenaicas.

b) Os Montes Vascos: Prolongan os prepirineos e contan cun rochedo calizo, escasa altura e formas suaves. As súas maiores cimas son Aralar e Peña Gorbea.

c) A Cordilleira Costeira Catalá: É a transformación da zona oriental dos Pirineos. A metade norte está formada por materiais paleozoicos levantados na oroxénese alpina. A metade sur está constituída por terreos calizos plegados na oroxénese alpina. Divídese en dúas alineacións separadas por unha depresión lonxitudinal: Paralela á costa: de escasa altura. Altos do Garraf. Na zona interior: zona máis alta. Monstseny e Montserrat

d) As Cordilleiras Béticas

• La Cordillera Penibética: formada por materiais paleozoicos e levantados na oroxénese alpina. Destaca Sierra Nevada con los picos Mulhacén y Veleta.
• La Cordillera Subbética: está formada por materiais calizos depositados na fosa bética e que se plegaron polo achegamento da placa africana á ibérica. As serras máis destacadas son: Grazalema, Ubrique e Cazorla.
• La depresión intrabética: situada entre ambas cordilleras. Está fragmentada en varias depresiones recheas con materiais terciarios. Trátase das hoyas de Ronda, Antequera, Guadix e Baza.