Haurren Ahozko Hizkuntzaren Garapena: Etapak eta Faktoreak

Ahozko Hizkuntzaren Bilakaera

Ahozkotasunaren Garrantzia

• Hizkuntza-jardunak egitura psikologiko oso konplexua behar du.
• Zeinuen eta arauen kode konplexuekin ikasten dute.

Hizkuntza Jabetzeko Errazten Duten Hainbat Faktore

• Ordena nahiko erregularra da.
• Oinarriak sendotzen laguntzen duten hainbat faktore.

Haur-Garapenaren Mendeko Faktoreak

• Sistema neurologiko, fisiologiko eta pertzepzioen heldutasun egokia izan behar du. 5 atal: zentzumen-pertzepzioa, adimena, nerbio-sistema, sistema fono-artikulatorioa, ingurunera egokitzea.

Haurrak Helduen Bidez Eskuratzen Dituen Faktoreak

• Elkarreragina, eragina, portaeraren transmisioa. Bereganatu eta erabili helduen laguntzarekin. 4 atal ditu: estimulazioa, motibazioa, interakzio kualitatiboa, imitazioa.

Haur Hizkuntzaren Bilakaeraren Etapak

Etapa Aurrelinguistikoa (12 hilabete arte)

Pertzeptzioak (Estimuluak)

• Entzumena: soinuak eta amaren ahotsaren erreakzioa, gurasoen ahots-tinbrea eta haserretzea tonu gogor eta zakar batekin.
• Ikusmena: formak eta koloreak atzematea, aurpegiko keinuak, eta lasaitzeko, segurtasunez eta estimuluz begiratzea.
• Ukimena: laztandu, besarkatu, babestua eta maitatua sentitzeko, besoetan ziurtasunez izan eta bainuko momentuak izatea.

Adierazpena

• Xurgatzea: funtsezko mugimendua, senekoa, lasaigarria eta mastekatzea.
• Zizakadura: ez dira fonemak, bokalizazioa eta lehen zona belarreko artikulazioa.
• Ekolalia: silaba-konbinazioa, nahitako imitazioa eta esperimentatu eta jolastu.
• Begirada + keinua: hilabeteekin zehaztea, begiradak trukatzea komunikatzeko eta sinboloen bidez. Adibidez, irribarrea.
• Negarra: lehenengo interakzio-urratsa, 3 mota: gosea, mina eta amorrua. Ezberdindua eta indibiduala eta senekoa.

Hizkuntzaz Ez Konbinatorioaren Etapak (12-24 hilabete)

Hitzak nahita esatea, hitzak eta esanahia adierazteko asmoa, bere espazioa eta lehenengo hitzen ezaugarri bereziak.

Hitzen Artikulazioa

Gaizki artikulatua, lehenengo kontraste-formak (A/P), gutxien kontrastatuak (F/R), eta hitz sinplifikatuak (fenomeno errazak zail bihurtzea, silabak bikoiztea eta asimilatzea).

Hitzen Esanahia

Hitzek esanahi asko dituzte:

• Esanahia zabaldua: Adibidez, "txakurra" animalia guztientzat / txikitua: Adibidez, "txakurra" berea bakarrik.
• Elkarrekikotasuna ez: okela = "txi-txi".
• Erabateko elkarrekikotasuna: izen bereziak = "Esti".
• Gehiegizko orokortzea: gauza gehiagori esanahi bera.
• Gutxiegi orokortzea: "uau-uau".

Hitzen Asmoa

Holoesaldia: esaldi osoaren baliokidea.

2 funtzio: ERREFERENTZIALA (izendatu) eta ADIERAZKORRA (asmoa, nahiak adierazteko).

Hizkuntza Konbinatorioaren Etapak (24-72 hilabete)

I. Fasea: Azpietapa - Hitz Solteak Lortzea

• 20-30 hilabete.
• Hizkuntza telegrafikoa. 2 atal:

1. Izen + adjektibo + hitz. Adibidez: "Ama handia da".
2. Adierazteko gaitasuna: informazioa zabaldu. Adibidez: "Txakurra dator" / informazioa zehaztu. Adibidez: "Ama, ura".

• Hitzen erlazioa (enfasia, ordena eta azentua).

II. Fasea: Esaldiak Sortzea

• Hizkuntzaren arauak.
• Lexikoa handitzea: giroaren arabera hitz egin, errealitatea ezberdintasunez jabetzerakoan.
• Ezetapena: garrantzitsua lantzea, errealitatea eta nahiak ez datozela bat nabaritzea.
• Arau sintaktikoa: gertatutakoaren ordena, ulertzeko ordena eta esaldi positiboak zailak iruditzen zaizkie.
• Galderak: zer, non (32 hilabete) / nor, nola, zergatik, noiz, zenbat (36 hilabete).
• Kontzeptu erlatiboak: pixkanaka zehazten, tamaina eta distantzia.
• Morfemak eta flexioak: pluralaren bukaera, posposiziorik erabilienak, mugagabeak, aditz laguntzaileak, partizipio eta gerundioaren bukaera.

III. Fasea: Helduen Hizkuntzarako Bidea

• Joko sinbolikoak kontzientziaz.
• Mendeko perpausak.
• 4 urte mendegailurik gabe: "Amak dio etorri".
• Erlatiboak eta konpletiboak: "Goian dagoen umea entzuten dute".
• Kausazkoak eta ondoriozkoak: "Nekatu delako joan da".
• 5-10 urte: denborazkoak.
• Hizkuntza helduen gisa.
• Ikuspuntuak handitzea.
• Denbora orainean, iraganean eta etorkizunean erabili.
• Denbora erreala eta irreala bereizi.
• Elkarrizketan aritzea, egozentrismoa gaindituz.