Haurtzaroa: Eskubideak, Erakundeak eta Hezkuntza

Haurtzaroa: Nazioarteko Erakundeak eta Lege Ikuspuntua

Haurren Eskubideak

Haurra pertsona da, eta, beraz, Giza Eskubideen Deklarazioaren araberako eskubideak eta betebeharrak ditu.

II. Mundu Gerraren ondorioz eta Nazio Batuen Erakundearen garapenari eta UNICEFen sorkuntzari (1946) esker idatzi zen. 1959an, Nazio Batuetako Batzar Nagusiak deklarazioa hobetu eta berretsi egin zuen.

Haurren Eskubideen Deklarazioaren helburu nagusia haurren ongizatea lortzea da, eta aurrekoaren edukia garatu egin zuen, honako 10 printzipio hauek ezarriz:

• Berdintasuna
• Haurraren interes nagusia
• Identitatea eta herritartasuna
• Osasuna eta gizarte-segurantza
• Ezinduei edo desgaituei tratamendu berezia ematea
• Familia-eremua garatzea
• Hezkuntza
• Lehentasuna hondamendia izanez gero
• Esplotazioa debekatzea
• Diskriminazioaren aurkako babesa

Haurren Eskubideei Buruzko Konbentzioa (1989)

Konbentziorako Bidea

1959ko Deklarazioak ez zuen indar legalik; printzipioekin ados egon arren, ez zeuden juridikoki behartuta beren herrialdeetan eskubide horiek indarrean jarriko zituztela ziurtatzera.

70eko hamarkadan hainbat gobernu-erakunde lanean hasi ziren. Ahalegin hori Nazio Batuetako Giza Eskubideen Batzordeak hartu zuen bere gain, eta hamar urte geroago, Haurraren Eskubideei Buruzko Konbentzioa deritzon dokumentua idatzi zen. Dokumentu hori aho batez onartu zuen 1989ko azaroaren 20an, eta 1990eko irailean indarrean jarri zen dokumentua sinatu zuten estatu guztientzat. Gaur egun, Konbentzioa 191 estatuk berretsi dute.

Konbentzioaren Edukia

54 artikulu dauzka, eta itun bakarrean, haurren eskubideei dagozkien alderdi guztiak biltzen ditu. Lau kategoria nagusi hauetan bana daitezke:

• Bizirik irauteko eskubidea.
• Erabateko garapena izateko eskubidea.
• Eragin kaltegarrien, abusuen eta esplotazioaren aurka babestua izateko eskubidea.
• Familiako, kulturako eta gizarteko bizitzan osoki parte hartzeko eskubidea.

Konbentzioaren Izaera Dinamikoa

Baina errealitatea askoz ere konplexuagoa da; munduan haurrek esplotazioa eta abusua sufritzen dituzte, eta herrialde askotan ohikoa da Konbentzioaren printzipioak haustea. Egoera horiei aurre egiteko, 2000ko maiatzaren 25ean, Nazio Batuetako Batzar Nagusiak Aukerako Protokoloak deritzen eranskinak onartu zituen gaur egungo haurren esplotazioari dagozkion oinarrizko gaiei aurre egiteko. Gai horiek haurrak gerretan erabiltzea, haurren salmenta eta haurren prostituzioa eta pornografia dira.

Haurren Arretarekin Zerikusia duten Nazioarteko Erakundeak

Erakunde Ofizialak eta Gobernuen Erakundeak

Nazioarteko erakundeen erreferentzia-esparrua Haurraren Eskubideei Buruzko Konbentzioan ezarritako haurren eskubideak defendatzea da.

UNESCO

Hezkuntzaren, zientziaren eta kulturaren bidez nazioen arteko elkarlana bultzatuz, bakea eta segurtasuna lortzea da, arraza, hizkuntza edo erlijioaren araberako bereizketarik egin gabe, munduko herrialde guztietan errespetu unibertsala sustatzeko eta funtsezko askatasunak onartzeko asmoz. Mundu osoan analfabetismoa erauztea eta derrigorrezko hezkuntza eta giza eskubideen errespetua sustatzea ere UNESCOren lehentasunak dira.

UNICEF

1946an sortu zen, Nazio Batuen Erakundearen Batzarraren ebazpenaren bidez. 1953an, iraunkor bihurtu zen eta Haurtzarorako Nazio Batuen Funtsa izena hartu zuen. Harrezkero, jarduera-esparru nagusia herrialde azpigaratuez edo garapen bidean dauden herrialdeez arduratzea izan da. Laguntza edo sustapen sozialeko jarduerak egiten dituzte, eta, eratzen dituzten programetan haurren zainketa eta hezkuntza ere sartu ohi dira.

OMEP

Pragan sortu zen 1948an, lotura handia du UNESCOrekin. Halaber, beste erakunde batzuekin elkarlanean aritzen da, hauek dira: UNICEF, ACEI eta ECOSOC. OMEPek hezkuntza sustatzen du orokorrean, eta lehen haurtzaroari dagozkion gai guztietan aritzen da lanean, haurren babes- eta hezkuntza-premiak asetzeko eta funtsezko eskubideak defendatzeko.

Haurrenganako Laguntza Espainian

Espainiak Konbentzioarekiko dituen Konpromisoak

Espainiak 1990eko azaroaren 30ean berretsi zuen Haurraren Eskubideei Buruzko Konbentzioarekiko atxikimendua.

Espainiako gobernuak Haurtzaroaren Erakundeen Plataforma sortu zuen. Plataforma horren bidez, helburutzat haurraren eskubideak babestea eta sustatzea duten gobernuz kanpoko erakunde guztien ahaleginak bateratu egin ziren.

Plataforma hori Euronet deritzon Europako gobernuz kanpoko erakundeen sarean sartuta dago. Europar Batasuneko herrialde guztietako erakundeek parte hartzen dute.

1999ko maiatzean, Espainiak Konbentzioa betetzeari buruzko bigarren txostena aurkeztu zuen. Haurren eskubideei eta babesari buruzko legeetan egindako berrikuntzen eta aldaketen berri eman zuten.

Espainiako Konstituzioa

1978an sortua, pertsonaren duintasuna, berezko dituen eskubideak, nortasuna aske garatzea, legea eta besteen eskubideak errespetatzea funtsezkoak dira.

• 2. kapituluan ezin da diskriminatu.
• 27. artikuluan hezkuntza jasotzeko eskubidea, bizikidetasuna eta nortasuna eta funtsezko eskubideak eta askatasunak erabat garatzea dela zehazten da.
• 39. artikuluan familiaren eta haurren babesa ezartzen da.
• 49. artikuluan: botere publikoek, desgaitu fisikoei, sentsorialei eta psikikoei dagokienez, prebentziozko, birgaitzeko eta integratzeko politika egingo dute.

Hezkuntza-sistemaren Antolamendua

Irakaskuntzan, honako lege hauek dira aipagarrienak: uztailaren 3ko Hezkuntzarako Eskubidea Arautzen duen 8/1985 Lege Organikoa (LODE) (1985eko uztailaren 4ko EBO); urriaren 3ko Hezkuntza Sistemaren Antolamendu Orokorrerako 1/1990 Lege Organikoa (LOGSE) (1990eko urriaren 4ko EBO), eta Hezkuntzaren Kalitateari buruzko Legea (LOCE) (2002ko abenduaren 24ko EBO).

LODE (Haur Hezkuntza Aipatu Gabe)

Hezkuntza-askatasuna; ikastetxeak sortzeko eta ikastetxe bakoitzak bere izaera eta hezkuntza-proiektua izateko askatasuna; gurasoek euren sinesmenen araberako heziketa erlijiosoa eta morala aukeratzeko gaitasuna aipatzen dira.

Atariko tituluan, 1. artikuluaren 1. puntuan, espainiar guztiek nortasuna garatu ahal izateko eta gizartearentzako onuragarria den jarduera egiteko hezkuntza jasotzeko eskubidea dutela aipatzen da. Lehen idazpuruko lehen kapituluan, ikastetxe publikoak, pribatuak eta pribatu kontzertatuak bereizten dira; bigarren idazpuruan, ezartzen denez, Estatuaren eta eskumen osoak dituzten Autonomia Erkidegoen erantzukizuna da, programazio orokorraren bidez, hezkuntza-premiak betetzea, behar diren eskola-postuak eskainita. Hirugarren eta laugarren idazpuruetan, ikastetxe publikoetako kontzertatuetako gobernu-organoak eta dagokien kontzertu-erregimena ezartzen dira.

LOGSE

Oinarrizko hezkuntza hamasei urtera arte eta dohainik izatea. Honako etapa hauek ezartzen dira:

• Haur-hezkuntza
• Lehen hezkuntza
• Bigarren hezkuntza (derrigorrezko bigarren hezkuntza, batxilergoa eta maila ertaineko lanbide heziketa)
• Goi-mailako lanbide heziketa
• Unibertsitateko hezkuntza

Haur-hezkuntza sei urtera arte izango da eta haurren garapen fisikoa, intelektuala, afektiboa, soziala eta morala garatzea izango du helburu.

9. artikuluan, haur-hezkuntza bi ziklotan egituratzen da: Lehen zikloa hiru urtera arte izango da eta bigarrena, hiru urtetik sei urtera.

Haur-hezkuntzako lehen zikloan, mugimendua garatzea, gorputzaren kontrola, komunikatzeko eta hitz egiteko lehenbiziko adierazpenak, elkarbizitzarako eta harreman sozialetarako oinarrizko arauak eta hurbileko ingurua ezagutzea izango dira helburuak. Bigarren zikloan helburuak: haurrak hizkuntza erabiltzea, bizi den inguruneko ezaugarri fisikoak eta sozialak ezagutzea, bere buruaren irudi positiboa eta orekatua izatea eta oinarrizko autonomia pertsonala izateko behar diren funtsezko portaera-ohiturak lortzea.

LOCE

LOCE bereziki 0-6 urteko hezkuntza-etapari dagokionez.

I. Kapitulua: Printzipio Orokorrak

7. Artikuluak: Esparrua

Hezkuntza-sisteman, eskolaurreko hezkuntza, eskola-irakaskuntzak eta unibertsitateko irakaskuntza sartzen dira.

Eskolaurreko hezkuntza laguntza-hezkuntza izango da eta berariazko arautegia izango du.

Eskola-irakaskuntzak erregimen orokorrekoak eta erregimen berezikoak dira. Erregimen orokorreko eskola-irakaskuntzak honako maila hauetan antolatzen dira:

• Haur-hezkuntza.
• Lehen hezkuntza.
• Bigarren hezkuntza. Maila honetan Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Batxilergoa eta Maila Ertaineko Lanbide Heziketa sartzen dira.
• Goi-mailako Lanbide Heziketa.

Lege berri honek, eskola-irakaskuntzetan sartzen den 3-6 urteko Haur-eskolatik bereizten den Eskolaurrekoa deritzon 0-3 urteko etapa ezartzen du.