Hidrologiako Oinarrizko Kontzeptuak: Ibaiak, Emaria eta Arroak

Ibai Erregimena

Ibai baten emariak urtaroen arabera duen aldaketa da. Prezipitazioen banaketaren eta elur-prezipitazioen garrantziaren araberakoa da. Horren arabera, ibaiak honela sailkatzen dira:

• Elur erregimenekoak
• Euri erregimenekoak
• Erregimen mistokoak

Emaria

Segundo batean ibaiaren puntu jakin batetik igarotzen den ur kantitatea da. m³/s-tan (metro kubiko segundoko) neurtzen da.

Emari absolutua: ibai batek urtebetean daraman uraren bolumen osoa da.

Emari erlatiboa: urteko batez besteko emariaren eta arroaren azaleraren arteko lotura da. Emariak aldaketak izaten ditu ibaiaren ibilbidean eta denboran zehar.

Isurialde Hidrografikoa

Urak itsaso berera bidaltzen dituzten arro hidrografikoen multzoa da. Iberiar penintsulan disimetria handia dago isurialde atlantikoaren (Bizkaiko golkokoa barne) eta mediterraneoaren artean. Horren arrazoia Iberiar goi-lautada mendebalderantz inklinatuta egotea da.

Ibai Arroa

Urak ibai nagusi batera eta haren adarretara isurtzen dituen lur-azalera da. Beste era batera esanda, ibai batek bere sare hidrografikoarekin drainatzen duen espazio geografikoa da.

Ibai Delta

Itsasertzean, ibaiak urak itsasoratzen dituen gunean eratzen den triangelu formako lur-eremua da. Itsaso lasaietan, olatu gutxiko eta korronte ahuleko itsasertzetan sortu ohi da. Delta ibaiek garraiatutako sedimentu edo materialez osatuta dago.

Akuiferoa

Lurpeko ur-biltegi naturalak dira. Euri edo elur prezipitazioetako urek lurzoruan infiltratu eta arroken hutsuneak betetzen dituzte, geruza iragazgaitz batera iritsi arte. Ur horiek hainbat abantaila dituzte:

• Ez dute organismo kaltegarririk izaten.
• Tenperatura eta osaera egonkorrak dituzte denboran zehar.
• Lehorteetan nahiz agorraldietan ureztatzeko erabil daitezkeen ur-erreserbak osatzen dituzte.

Ur Banalerroa

Arro hidrografikoak banatzen dituzten mendi-erliebeen tontorrek osatzen dute, arro bat besteetatik bereiziz. Gailur horietan erortzen diren prezipitazioak alde batera edo bestera isurtzen dira, arro batera edo kontrako isurialdeko beste arro bateko ibai batera.

Padura

Kostalde baxuetako edo behe-badietako eremu gazi eta zingiratsua da, landare-komunitate berezi baten euskarri dena. Zeharkatzen duten ibaiek eta itsasoak jalkitako sedimentuz betetzen dira. Itsasoak itsasgoran estaltzen ditu eta itsasbeheran agerian uzten ditu.

Meandroa

Ibaiaren ibilbideak egiten duen bihurgune nabarmena da. Errazago sortzen da eremu lauetan edo aldapa gutxikoetan. Fenomeno hau gertatzen da ibaiak garraiatzen dituen sedimentuak bihurgunearen barrualdeko ertzean metatzen direlako (deposizioa) eta kanpoaldeko ertzean higadura gertatzen delako. Indar zentrifugoak eta higadura/deposizio prozesu horiek ibaiaren ibilbidea moldatzen dute.