Higidura: Definizioak, Magnitudeak eta Ekuazioak

Gorputz bat, denboran zehar gorputz batean posizioa aldatzen badu, gorputza higitzen dela esaten dugu. Higidura erlatiboa da, behatzailearen arabera desberdina izan daitekeelako.

Higidura

Gorputz bat higitzen dela esaten dugu erreferentzia-sistemarekiko haren posizioa denbora igaro ahala aldatzen bada. Horregatik esaten da higidura erlatiboa dela. Erreferentzia-sistema finkoa dela esaten da, baina errealitatean hori ez da gertatzen, lurra mugitzen baita.

Posizioa

Une bakoitzean higikaria dagoen puntua. Definitzeko, erreferentzia-sistema behar dugu.

Erreferentzia-Sistema

Koordenatu-sistema da. Hiru mota daude:

• Dimentsiobakarrak (x edo y ardatza)
• Bidimentsionalak (x,y ardatzak)

Ibilbidea

Higikari baten posizio guztiak lortzen baditugu, sortzen den lerroa ibilbidea da.

Posizio-Bektoreak

Erreferentzia-sistemaren jatorrian sortzen da eta higikariak une jakin batean duen posizioari dagokion puntuan amaitzen den bektorea da.

Magnitude Eskalarra

Zifra bakar batez, dagokion unitatearekin lagunduta, guztiz definituak daudena.

Magnitude Bektorialak

Definitzeko, bektore bat eta unitate bat behar ditugu.

Bektoreen Ezaugarriak

• Modulua: Bektorearen luzeraren zenbakizko balio absolutua.
• Norabidea: Geziari eusten dion lerroa.
• Noranzkoa: Geziak adierazten duena.

Desplazamendu-Bektorea

Higiduraren abiapuntuan hasten den eta amaierako puntuan amaitzen den bektore bat da.

Egindako Espazioa

Ibilbidearen gainean neurtzen da. Magnitude eskalarra da. Beti positiboa da.

Batez Besteko Abiadura (BBA)

Ibilbidearen zati bat egiteko erabili dugun denbora neurtzen du.

Topaketak

Noranzko ez-berdin duten bi higikari non eta noiz elkartzen diren.

Jasarprenak

Bi higikarien noranzko berdina da baina baten abiadura bestea baino handiagoa da, eta ondorioz elkartuko dira.

Azelerazioa

Denbora-unitateko gertatzen den abiadura aldaketa adierazten du.

Abiadura

Higikari baten mugimendu lastertasuna neurtzen duen magnitudea da.

Desplazamendua

Higikari baten hasierako posizioaren eta bukaeraren arteko distantziarik laburrena.

Higidura Bertikala

Higikaria ardatz bertikalean higitzen denean grabitatearen ondorioz HZUA mota bat da, non azelerazioa beti grabitatearen azelerazioa izango du.

(HZU):

• Abiadura: v = ∆x = (x - x₀) / t (m/s)
• Espazioa: s = v(t - t₀)
• Posizioa: x = x₀ + v(t - t₀) (m)
• Desplazamendua: ∆x = x - x₀ (m)

(HZUA):

• Azelerazioa: a = ∆v / ∆t = (v - v₀) / (t - t₀)
• Abiadura: v = v₀ + a(t - t₀)
• Posizioa: x = x₀ + v₀(t - t₀) + ½ a(t - t₀)²
• Espazioa: v₀t + ½at²
• Larrialdietarako ekuazioa: v² - v₀² = 2a•s

Grabitatea: g = -9.8 m/s²

• Posizioa (bertikala): y = y₀ + v₀(t - t₀) + ½g(t - t₀)²
• Abiadura (bertikala): v = v₀ + g(t - t₀)

HZRU (Higidura Zirkular Uniformea):

• Espazio lineala: s = v•t
• Abiadura lineala: v = s/t
• Espazio angeluarra: φ = ω•t
• Abiadura angeluarra: ω = φ/t

3 bira * (2π rad / 1 bira) = ...

srpm = 5 bira/min * (2π rad / 1 bira) * (1 min / 60 s)