Iberiar penintsula: Erromatarren aurrekoak eta konkista

Erromatarren Aurreko Herriak Iberiar Penintsulan

Iberiar penintsulako herri indigenak dira, historialari greziar eta erromatarrei (Estrabon, Plinio) eta aztarna materialei esker ezagutzen ditugunak. K.a. VI. mendearen ondoren, zeltak eta iberiarrak bizi ziren, eta haien arteko nahasketatik zeltiberiarrak sortu ziren.

Iberiarrak

Tribu iberiarrak, besteek baino zibilizazio aurreratuagoa baitzuten, hegoaldera eta ekialdera hedatu ziren Mediterraneoko kostaldera. Hauek ziren haien ezaugarri nagusiak:

• Herrixka gotortuetan bizi ziren.
• Burdina lantzen zuten.
• Dirua erabiltzen zuten.
• Idazkera ezagutzen zuten.
• Arte garrantzitsua garatu zuten (adibidez, Elcheko Dama).
• Feniziar eta greziarrekin harremana izan zuten (adibidez, Turdetanoak).

Zeltak

K.a. IX. mendean immigratu zuten herri zeltak penintsularen iparraldean eta Iberiar goi-lautadan finkatu ziren. Hauek ziren haien ezaugarri nagusiak:

• Hildakoak errausten zituzten.
• Burdina ezagutzen zuten.
• Kastroetan bizi ziren gizarte hierarkizatuetan.
• Nekazaritza eta abeltzaintzaren ekonomia zuten.
• Hizkuntza indoeuroparrak hitz egiten zituzten (adibidez, Lusitanoak).

Iparraldeko Herriak

Bestalde, iparralde menditsuan kantabroak, asturrak eta baskoiak zeuden.

Hispaniaren Erromatar Konkista

K.a. 219an, Bigarren Gerra Punikoa hasi zenean iritsi ziren erromatarrak Iberiar penintsulara. Erromatarrek Iberiar penintsulako herri guztiak menderatu zituzten: iberiarrak, zeltak eta zeltiberiarrak. Berrehun urte inguru eman zuten horretan. Hiru konkista-aldi nagusi izan ziren, tarteka gerrarik gabeko aldiekin.

Konkista-aldiak

Lehen konkista-aldian kartagotarren aurka borrokatu ziren eta hamabi urte igaro ondoren, K.a. 206an, Mediterraneoko kostaldea menderatzea lortu zuten.

Bigarren konkista-aldian Iberiar goi-lautada inbaditu zuten, hemen Viriato buruzagi lusitaniarrak burututako erresistentzia handia aurkitu zuten. Epealdi honen gertaera nagusia Numantziako setioa izan zen K.a. 134. urtean.

Azken konkista-aldia iparraldean gertatu zen. Augusto enperadoreak penintsula erabat menpe hartzeko, kantabroen eta asturren aurkako gerrak hasi zituen, hauek azkenean menderatu arte. Erromatarrek irmoki ezarri zuten Hispanian bai euren ekonomia-egitura, bai administrazio-, politika- eta gizarte-sistema.