Idazten Ikasteko Faseak: Umeen Garapen Prozesua

Idazten Ikasteko Faseak

Imitazioaren Fasea

• Idazte ekintzaren keinuak imitatzen dituzte.
• Grafiaren zenbait ezaugarri formal imitatzen dituzte.
• Elementu figuratiborik ez: ez ditu elementu figuratiborik egiten; adibidez, ez du etxea egiten, badaki etxearen irudia ezin dela irakurri, letrak jarri behar dituela.
• Linealitatea: linealtasunean idazten dute, badakite ezkerretik eskumara idazten dela.
• Banaketa: hasieran ez ditu letrak eta zenbakiak desberdintzen; aldiz, fasearen amaieran, letrak idazteko eta zenbakiak kontatzeko direla dakite.
• Elementu grafiko motak: zirkuluak, makilatxoak, kakoak... Hitzak borobilez eta marratxoz konposatuak daudela uste dute.
• Idazkera bereizgabeen garaia.
• Hitza eta objektuaren arteko harremana: hitza eta objektuaren arteko harremana egon behar duela uste dute → izena objektuaren irudikapena dela uste dute.

Idazkera Bereiztuak

• Idatziaren ezaugarri formalez interesatuta dago.
• Idazkeraren ezaugarriak → kodearen funtzionamenduaz hipotesiak egiten ditu:
• Kantitatearen hipotesia: gutxieneko ikur kopurua egon behar du.
• Barne aniztasunaren hipotesia: ikur kopuru ezberdin asko izan behar dute, letra berdin askok ez baitute izendatzeko balio.
• Hasiera batean, errepertorio txikia dute: euren izenaren letrak baino ez dituzte.
• Hitza letra ezberdinez osatuta egon behar du (hasieran bere izenekoak).
• Kanpoko aniztasunaren hipotesia: idazki ezberdinek gauza diferenteak adierazteko erabiltzen ditu, alde objektiboak eduki behar dute (ikur grafikoen ordena aldatu edota ikur diferenteak erabili), ikur berdinek esanahi bera adierazten dutelako.
• Izen desberdinak modu desberdinean idazten ditu.

Zatitze Silabikoaren Fasea

• Idatziak ahozko hizkuntzaren soinuekin harremana duela konturatzean, idazkia = objektua irudikatzen duen hitzaren osagaien bilduma egiten du.
• Idatziaren barne egitura ulertzeko = hitzaren soinuen analisia (silaba): silaba bat = soinu bat = letra bat → silaba bakoitzaren soinuarekiko letra bat idazten du.
• Hipotesiak:
• Kantitateko korrespondentziaren hipotesia: zenbat silaba, hainbat letra; baina silaba edozein letraz irudikatu daiteke.
• Kalitateko korrespondentziaren hipotesia: silaba bakoitzak duen soinuaren baten grafemarekin idatzi.
• Gatazka kognitiboak:
• Gutxieneko kantitatea eta kalitatea.
• Monosilaboen arazoa: ni → I, su → U.
• Letrak errepikatu: patata → AAA.
• Berdin idazten diren hitz ezberdinak: kalea, balea, atea… → AEA.
• Fase honen hasieran ez ditu letrak identifikatzen, baizik eta hitzaren silaba kopuruak (hori adierazteko edozein letra jar dezake).

Zatitze Silabiko-Alfabetikoaren Fasea

• Idatzia eta ahozko hizkuntzaren arteko soinu korrespondentzia aurkitzen du.
• Kontzientzia fonologikoa eskuratzen du: maila honetan grafia bat baino gehiago idazten dute silaba bakoitzeko (soinu bakoitza letra bakoitzari dagokiola ohartzen da (kalitatearen hipotesia)).
• Problema bikoitza:
• Fonema guztiak identifikatu behar ditu, eta beti ez du lortzen.
• Fonemak nola idazten diren jakitea → x/tx.
• Idazkera naturala egiten dute → belarriak jasotzen duena, hau da, entzuten duten bezala idazten dute (Pa' qué viene?).
• Esaldien idazkeran, normalean subjektua eta predikatua bereizten dituzte.

Zatitze Alfabetikoaren Fasea

• Haurrak azterketa alfabetikoa egiten du.
• Hizkuntza idatziaren kodea ondo ezagutzen dute eta ahoskatu ahal duten guztia paperean idatz dezakete.
• Hiru letra motak erabiltzen dituzte:
• Letra larria.
• Letra lotua.
• Letra script (ordenagailukoa).
• Ezaugarri orokorrak: grafia guztiak idazten ditu nahiz eta ahoskatu ez (h). Azterketa alfabetiko sakona egiten du.
• Arazoak:
• Silabaren oinarrizko eskemari erantzuten ez dioten silabak.
• Silaba irekia: ar-be-la.
• Silaba alderantzizkoa: bokal + kontsonantea.
• Silaba trabatua: K B K.
• Oztopo ortografikoak dituzte, ez besterik (konbentzio arauak).
• Letra guztien grafiak ikastea kostatzen zaie.