Ilustrazioa: Arrazoiaren Garaia eta Haren Oinarriak

Ilustrazioaren Oinarriak

Ilustrazioa XVIII. mendean Europan sortutako mugimendu kultural, filosofiko eta zientifikoa izan zen. Ingalaterran hasi, Frantzian garatu eta Alemanian, Kant-en pentsamenduarekin, gailur intelektualera iritsi zen. Arrazoiaren aukeretan konfiantza izateagatik bereizten da, eta zientzia, askatasuna eta aurrerapena azpimarratzen ditu.

Arrazoia, Mugimenduaren Ardatza

Ilustratuek uste zuten arrazoia, oztopoak baztertuz, gizakiari arazoei irtenbide egokiak eskaintzeko gai izango zela. Hona hemen ilustratuek goraipatutako arrazoi horren ezaugarriak:

Arrazoi Ilustratuaren Ezaugarriak

• Autonomoa: Askatasunez jardun behar du, kanpoko faktoreek (fedea, tradizioak) mugarik jarri gabe. Nahiz eta gizatiarra eta mugatua izan, arrazoiak berak aztertu behar ditu bere mugak, barnekoak baitira.
• Kritikoa: Kanpoko faktoreek askatasuna murriztu nahi dutenean, arrazonamenduarekin aurre egin behar die.
• Enpirikoa: Ilustratuak enpirismoaren aldekoak dira, arrazionalistek defendatzen duten arrazoi espekulatiboaren aurka.
• Sekularra: Teologia naturala sekularizatuz, dogma teologikoak mundura lekualdatzen dira (inbertsio teologikoa). Sekularizazio horren ondorioz, gizakien aurrerapen mugagabearen ideiak probidentzia jainkotiarra ordezkatu zuen, eta progresuaren ideia eta baikortasuna nagusitu ziren.

Ilustratuen Jarrera Nagusiak

Arrazoiari buruzko ikusmolde horretan oinarrituta, ilustratuek jarrera komunak erakusten zituzten:

• Ezagutza zientifikoa: Zientziarekiko miresmena eta Antzinako Erregimenaren egitura politikoen aurkakotasuna adierazten zuten.
• Unibertsaltasuna: Giza eskubideak unibertsalak izan behar zirela defendatzen zuten.
• Eskubide naturalak: Eskubideak naturalak zirela zioten eta, beraz, errespetatu beharrekoak zirela.
• Askatasuna: Pentsamendu- eta adierazpen-askatasuna eskatzen zuten, “arrazoiaren erabilera publikoa” aldarrikatuz.
• Erlijioaren kritika: Erlijio monoteisten kontrako kritikak egin zituzten; superstizioaren eta intolerantziaren aurka, erlijio naturala (deismoa) proposatzen zuten.
• Determinismoa eta askatasuna: Mundu fisikoan determinismoak agintzen zuela zioten; giza munduan, aldiz, askatasunak.
• Politika: Demokrazia modernoan eragin handia izan zuten teoria politiko berriak sustatu zituzten (Montesquieu eta Rousseau).
• Hezkuntza: Hezkuntzaren balioa aitortu zuten, hezkuntza laiko eta arrazionala funtsezkotzat joz.
• Zabalkundea: Ideien hedapena bultzatu zen entziklopedien eta inprimategien bitartez.