Industria Iraultza, Inperialismoa eta Kolonizazioa: XIX. mendeko aldaketak

Bigarren Industria Iraultza

• Europako biztanleria igo zen.
• Medikuntzan aurrerapen handiak egon ziren.
• Migrazio-mugimenduak egon ziren.
• Energia-iturri berriak agertu ziren, hala nola elektrizitatea eta petrolioa.
• Garraiobide berriak garatu ziren: tranbiak, nabigazioa, hegazkinak.
• Enpresa handiak sortu ziren eta txikiak desagertu ziren.
• Serieko ekoizpena sortu zen: Taylorismoa eta Fordismoa.
• Potentzia industrial berriak agertu ziren.
• Merkataritza asko hedatu zen.

Inperialismoaren sorreraren zergatiak

Ekonomikoak

• Merkatu berriak aurkitzea.
• Lehengaiak bilatzea.
• Kapital-inbertsioak.

Demografikoak

• Europako biztanleria kokatzeko leku berriak bilatzea (migrazioak).

Ideologikoak

• Arraza zuriaren nagusitasuna.
• Europarren eginkizun zibilizatzailea (darwinismo soziala).
• Kristautasunaren hedapena.

Politikoak

• Botere militarra.
• Nazioarteko boterea eta ospea.

Kolonien administrazioa

Koloniak

• Biztanleria indigena erabat zegoen potentzia kolonialen mende.
• Gobernadorea metropoliaren boterearen ordezkaria zen.
• Kolonia mota berria: populatze-koloniak.

Dominioak

• Britainiar Inperioak ezarritakoak ziren. Populatze-koloniak ziren, baina autogobernu-sistema bat zuten.
• Gobernadorearen botereak koloniek hautatutako batzar batek mugatzen zituen.
• Kanpo-politikako erabakietan monopolioa zuten, eta barne-politikan autonomia.

Protektoratuak

• Lurralde kolonialak ziren, baina estatu subirano bat zuten, bere egitura politiko eta kulturalarekin.
• Indigenen gobernua eta administrazioa onartzen zituzten.

Kontzesioak

• Kolonien kontrol-sistema bat zen, ez hain agerikoa.
• Potentzia kolonialak ekonomiaren kontrola zuen.

Kolonizazioaren ondorioak

Ekonomikoak

• Ia guztientzat okerrera egin zuen ekonomiak.
• Kolonizatzaileek indigenei lurrak kendu zizkieten eta monolaborantza-sailak ezarri zituzten.

Demografikoak

• Txerto berriak eta ospitaleak egin ziren, eta higiene-neurriak hartu ziren.
• Horrek hilkortasuna murriztea eta biztanleria handitzea ekarri zuen.
• Horren ondorioz, elikagai-eskasia eta azpielikadura kronikoa etorri ziren.

Gizarte-egiturak

• Indigenen bizitzeko eta antolatzeko modua hautsi zuten.
• Elkarren kontrako etniak elkarrekin bizi behar izan zuten.
• Europarrek talde murriztu bati pribilegioak eskaini zizkieten.

Kultura

• Ahozko tradiziozko ohiturak desagertu ziren.
• Kultura berriek haien identitatea galarazi zuten, eta sinesmenak eta usadioak hautsi zituzten.
• Irakaskuntzak Europako hizkuntzak, sinesmenak eta bizimoduak hedatzen lagundu zuen, eta misioek kristautasuna zabaltzen lagundu zuten.