Industrializazioa eta Langile Mugimenduak: Gida Osoa

Industrializazioaren Zergaitiak

Industrializazioa eragin zuten faktore nagusiak honako hauek izan ziren:

Nekazaritza Iraultza

Nekazaritzako eraldaketen ondorioz, elikagai-ekoizpena handitu zen. Gainera, berrikuntzak egin ziren; adibidez, Norfolk Sistema zabaldu zen, tresna berriak sortu ziren (goldea, besteak beste), eta jabetza-egitura aldatu zen.

Demografia Iraultza

XVIII. mendean biztanleria hazi zen. Heriotza-tasa jaitsi zen, elikadura hobea zegoelako, osasun- eta higiene-aurrerapenak egon zirelako eta goseteak desagertu zirelako.

Jaiotza-tasa igo zen, jendea lehenago ezkondu eta egoera ekonomikoa hobetu zelako. Horrek industria-prozesua bultzatu zuen.

Energia Iturri Berriak

Energia-iturri berrien erabilerak manufakturatik industriara igarotzea erraztu zuen. Horien artean, benetako iraultza lurrun-makina izan zen.

Merkatuaren Bultzada

Merkatu-ekonomia finkatu zen, eta barne-merkatuak salerosketak orokortu zituen.

Garraioen Iraultza

Britainia Handian (BH), bideak hobetu ziren lehengaiak eta salgaiak garraiatzeko. Gainera, aurrerapenak lortu ahal izateko tresnak garatu ziren, eta trukeak areagotu ziren.

Ludismoa: Zer da?

Ludismoa XIX. mendeko lehen hamarkadan sortu zen langile-mugimendu bat zen. Ludistak ekoizpen-prozesuan makineria modernoaren sarreraren aurka zeuden, eta makinak suntsituz erantzun zuten.

Kapitalismoa: Oinarriak eta Pentsalariak

Kapitalismoa kapitaletik dator, eta jabetza pribatuan eta ekimen askean oinarritzen den ekonomia-sistema bat da. Sistema hau liberalismo ekonomikoaren ideiekin lotuta zegoen, eta horiek oinarri gisa ezarri ziren. Horretaz gain, banku-erakundeak sortu eta aurrezpen pribatua bultzatu zuen. Hauek dira sistema honen pentsalari batzuk: Smith, Ricardo eta Malthus.

Hiriak eta Gizartea Industrializazioan

Industrializazioa zabaltzearen ondorioz, gizartea eraldatu zen. Hiriak asko handitu zirenez, gizarte-segregazioa sortu zen:

• Burgesak alde zaharretik alde egin zuten.
• Egoitza-auzo berriak sortu ziren.
• Langile-auzoetan finkatu zen gizartea.

Horretaz gain, klase-gizarte berri bat sortu zen, burgesian eta proletargoan oinarrituta.

Burgesia

Burgesia gizarte-elite berria zen, eta kapitalen eta ondasunen jabeek osatzen zuten.

Proletargoa

Proletargoak, berriz, lan-indarra osatzen zuen makinak mugitzeko, eta lan-baldintza txarrak zituen, adibidez, soldata apalak edota lanaldi luzeak.

Marxismoa: Klase Borroka eta Gizarte Komunista

Marxismoa sozialismoaren adar bat zen, iragana klase-borroka gisa ulertzen zuena. Marxistek kapitalismoaren kritika egiten zuten, eta gizarte komunista berri bat ezarri nahi zuten, proletargoaren diktadura eta jabetza pribatuaren abolizioa ezarriz.

Anarkismoa: Autoritate Gabeko Eredua

Anarkismoak autoritaterik ezean oinarritutako eredu alternatibo bat proposatzen zuen. Hauek ziren haien printzipio nagusiak:

• Jabetza pribatua kritikatzen zuten.
• Estatuaren aurka zeuden.
• Apolitikoak ziren.
• Elkarte komunal askeen alde zeuden.

Hauek dira anarkista ezagun batzuk: Proudhon eta Bakunin.

Industria Motak Industrializazioan

Kotoigintza: Lehen Sektorearen Eraldaketa

Kotoia klima subtropikaletako landare bat da, ingelesek Europan zehar zabaldu zutena.

Ekoizpenak handitzeak ehungintza-prozesua berritu zuen, eta enpresaburuek lehengai merkeak zituzten eskura.

Burdin- eta Metalurgia-Industria

Burdin-industria sustatu zen makinak, zubiak eta armak egiteko. Ekoizpenak gora egin zuen, burdinaren kalitatea hobetu zen eta prezioak apaldu ziren. Gainera, burdin-industriaren garapenak metalurgiaren garapena bultzatu zuen.

Lehen Internazionala (LNE)

1850etik aurrera, pentsalari askok estatuaren mugez gaindiko erakunde bat sortu nahi zuten. Horretarako, Langileen Nazioarteko Elkartea (LNE) sortu zen Londresen, non Europako herrialde batzuetako ordezkariak bildu ziren.

LNE nazioetan antolatua zegoen, Marx buru zela, eta kontseilu nagusi bat zuten.

Biltzarrak egin ziren langileen manifestazioak bultzatzeko, eta aldarrikapen batzuk ezarri zituzten:

• Lanaldia laburtzea.
• Haurren lana kentzea.
• Grebak erabiltzea.

Desadostasunak egon ziren Marx eta Bakuninen artean, eta liskarrak gertatu ostean, 1872. urtean amaitu zen.

Bigarren Internazionala

1889. urtean sortu zen, eta izaera sozialista zuen.

Biltzarrak egin ziren, eta alderdiek eskaera hauek egin zituzten:

• Langileak babesteko legeak egitea.
• Haurren lana desagerraraztea.
• Demokrazia zabaltzea.
• Sexu-diskriminazioa amaiaraztea.

Internazional honetan ikur batzuk sortu ziren, adibidez, Internazionalaren ereserkia eta Maiatzaren 1a.