Industriaren Kokapena Espainian: Bilakaera eta Joerak

Industriaren Kokapena Espainian

Industria etekin gehien lortzeko faktore mesedegarrienak eskaintzen dituzten espazioetan kokatzen da. Faktore horiek industria-sektore bakoitzerako eta denboran zehar aldatu egiten dira.

A) Industria Kokapena 1855-1975

1. Industria kokatzeko faktore klasikoak

1855-1975 aldian, industria kokatzeko faktore “klasikoek” eragin handiagoa izan zuten:

• Lehengaietatik eta energia-iturrietatik hurbil egotea.
• Kontsumo-merkatu zabala. Horri esker, enpresek gutxieneko errentagarritasuna izan dezakete eta eskala-ekonomiak sortzen dira.
• Eskulan ugari eta merkea edo lan egiteko ondo prestatua.
• Garraio sistema eraginkorrak produktuentzat.
• Kapitala erakartzeko gaitasuna.
• Laguntza sektoreak: zerbitzuak, azpiegitura onak eta ekipamenduak.
• Industria politika mesedegarria, fabrikak ezartzeko.

2. Industriak pilatzeko joera

1855-1975 aldian, industriak hiri-industria polaketa handietan ezarri ziren, pilaketatik eratorritako kanpoko ekonomien onurak lortzeko: enpresa lagungarri eta osagarriak egotea, hornitzeko, garraiorako eta eskulana lortzeko erraztasunak, merkatua hurbil izatea, zerbitzu eta ekipamendu kolektibo ugari egotea eta informaziora eta berrikuntzara sarbide erraza izatea. Horiei esker, pilaketa horietara industria ugari hurbiltzen dira, egon daudenen menpekoak edo horiekin lotuta daudenak.

3. Industria inguruak (1855-1975)

Lehenengo industria-inguruak (1855-1900): Iberiar penintsularen periferian eta Madrilen pilatu zen industria hasieratik. Leku horietan, zenbait kokapen-faktoreek eraginarekin lotutako industria-guneak sortu ziren:

• Erauzte-oinarria zuten inguruetan baliabide handiak aldatzen ziren eta meategien ondoan kokatzen ziren, garraio gastuak aurrezteko. Hori izan zen industria siderurgikoaren kasua: lehenengo Malagan ezarri zen, burdina zegoelako eta gero, inguru mesedegarriagoetara mugitu zen, Asturiasera, Kantabriara eta EAEra.
• Portu inguruetan: produktuen hornikuntza edo irteera bermatzen zuten portu batzuen inguruan ezarri zen hainbat industria gune.
• Hiru industria inguruak hirietan sortu ziren. Lan eta kontsumo merkatua, zerbitzuak eta ekipamenduak eskaintzen zituzten. Adibide aipagarriena Madril izan zen.

Lurraldearen gaineko lekuetan industria-foku sakabanatuak sortu ziren, ekoizpen tradizionaletan oinarrituak, batez ere nekazaritza-jatorrikoak.

Industria inguruak 1900 eta 1975 bitartean:

• XX. mendearen lehen herenean eta Franzoren aldian, industriaren banaketa lurralde-desorekak handiagotu ziren. Orokorrean, aurretik zeuden industria-inguruen nagusitasuna sendotu zen, pilaketa-ekonomien abantailek ekarritako industria ugari pilatu zituzten.
• Bizkaiko golkoaren inguruko eskualdeetan (EAE, Kantabria, Asturias) espezializazio handia zegoen eta fabrika handia zen nagusi, kasu askotan titulartasun publikoa zuena, INIren kontrolpean.
• Mediterraneoko inguruetan (Katalunia, Valentzia) industria dibertsifikazio handiagoa zegoen eta industria arinak eta enpresa pribatu txikiak pisu handiagoa zuten.
• Madrilek industria eginkizuna sendotu zuen, frankismoko politika zentralistari eta komunikazioen elkargune modura zuen kokapenari esker. Madrileko industriak dibertsifikazio maila handia zuen, eta industria moderno ugari bertan ezarri ziren.

Industria, espazio berrietarantz hedatzen hasi zen 1960ko hamarkadan. Gertaera hori industria pilaketa handietako lehenengo desekonomia itoen eta frankismoko industria-garapeneko politikaren emaitza izan zen:

• Hiri periferietan ezarri ziren, industria herriaren erdialdetik egotetik periferiara joango da.
• Nazioko industria-ardatz berriak sortu ziren, Ebroko ardatza eta eskualdeko industria ardatzak Cadizeko bahia edo Huelva.
• Industria-barruti bakartuak sortu ziren oinarrizko industriak hartu zituzten hirietan Puertollano.

Sustapen eta garapen poloak Frantziako plangintzan oinarrituta zeuden eta eskualde atzeratuetan hiri batzuk hautatzen zituzten eta horietan industriak pilatzeko prozesua sutatzen ahalegintzen ziren ingurua garatzeko motorra izateko helburuan.

Industria garapeneko poloak nolabaiteko industria-oinarria zuten hirietan ezarri ziren, Valladolid, Zaragoza eta sustapen poloak, inguru deprimituagoetan eta beraz, inbertsio handiagoak behar zituzten (Burgos, Huelva).

Emaitzak: inbertsioak lanpostuak ez ziren aurre ikusitakoak bestekoak izan ziren eta inguruaren gain izandako efektu dinamizatzailea urria izan zen. Industria hobeto banatzea ere ez zen lortu, eskualde atzeratuenak ia ez zutelako ekimenik erakarri eta abiapuntuko egoera hobea zutenetan bakarrik lortu zelako nolabaiteko arrakasta (Valladolid, Vigo, Sevilla, A Coruña).

Espainiako lurraldeko gainerako lekuetan industrializazioa urria izan zen. Probintziako hiriburuetara eta barruti bakartu batzuetara mugatu zen, eta ekoizpen tradizionaletan oinarritu ziren.

B) Gaur Egungo Industria Kokapena

1980ko hamarkadatik, aldaketak ikusten dira industria-kokapeneko faktoreetan eta joeretan, baina heredatutako industria-pilaketa handiek irauten dute.

1. Kokapenerako gaur egungo faktoreak

Hirugarren Industria Iraultzako aldaketen eraginez, kokapenerako faktore klasiko batzuek iraganean zuten garrantzia galdu dute eta beste faktore batzuek pisua lortu dute:

• Baliabide naturaletatik hurbil egoteak garrantzia galdu du, lehengaiak garraiatzea merkea delako eta energia elektrikoa garraiatzea erraza delako. Era berean, kontsumo-merkatutik hurbil egoteak garrantzia galdu, garraioak eta komunikazioak hobetu direlako eta globalizazioaren barruan salmenta-inguruak zabaldu direlako.
• Garraio eta komunikazio sistema onak eta eskulana izatea garrantzitsua da, eskulan asko eta prestakuntza txikikoa behar duten enpresen kasuan zein profesional kualifikatuak behar dituzten enpresen kasuan.
• Gaur egungo kokapen-faktore nagusiak berrikuntzara eta informaziora sarbide izatea eta lurraldeak emandako lehia abantailak dira.

Berrikuntzara eta informaziora sarbidea izatea funtsezkoa da gaur egungo industriaren lehiakortasunerako. Beraz, batzuk, batez ere goi-teknologiakoak, “inguru berritzaile” izenekoetan kokatzen dira, hau da, eskulan oso kualifikatuan ikerketa-zentroak, azpiegitura telematikoak eta zerbitzu aurreratuak dituztenetan.

Lurraldeak ere garrantzi gero eta handiagoa du industria kokatzeko faktore modura, bertan ezarritako enpresei lehia-abantailak ematen dizkienean. Besteak beste, eraldatzeko moduko baliabideak, eskulan ugaria edo kualifikatua, enpresa-inguru berritzailea eta lankidetzakoa…

2. Gaur egungo joerak: hedapena eta pilaketa

Adierazitako aldaketek industria kokatzeko joerak aldatu dituzte: industria espazio periferikoetarantz hedatzen ari da, eta aldi berean, inguru hiritar eta industrial garatuenak erakargarriak izaten jarraitzen dute.

A) Industria espazio periferikoetarantz

Industria espazio periferikoetarantz hedatzen ari da, orain arte oso erakargarriak ez ziren lekuetara hain zuzen. Hori faktore hauengatik gertatzen da:

• Industria pilaketa handiek arazoak dituzte: gehiegizko pilaketa eta ondorioz, lurzorua, ekipamenduak eta azpiegiturak garestitzea; lan-gatazkak eta eskulana garestia handiagotuz eta ingurumena narriatzea. Hori dela eta, industria kostu txikiagoak dituen inguruetan ezarri ohi da.
• Hobekuntza teknologikoei eta garraioen arloko hobekuntzei esker, industriak abantaila gehien dituzten espazioetan koka daitezke.
• Industrializazio endogenoaren garapenak, lurralde bakoitzaren abantaila lehiakorretan oinarrituak, abantaila horietatik etekinak lortzen dituzten industriak erakartzen ditu. Adibidez, baratzezaintza aurreratua eta entretenigarria duen inguru batek elikagaigintzako industriak erakarriko ditu.

Faktore hauek kontuan hartuta, industri-gune berriak sortu dira:

• Mediterraneoko ardatza (Girona-Cartagena) eta Ebroko ibarra, industria-tradizio handiko hiriez gain (Valentzian ehungintza, Alacanten oinetakoak) inguruko nekazaritza ekoizpenarekin zerikusia dutenak daude (Ebroko ibarra, Murtzia, Valentzia..) eta sustapen-politiken onurak jaso dituztenak ere (Logroño, Zaragoza, Iruñea..)
• Barrualdean, Madriletik abiatzen diren errepideetan zehar, Aragoiko N-330n eta Tordesillas-Valladolid-Palentzia autobian, bigarren mailako industria-ardatzak sortu dira.
• Industrialde berriagoak, Andaluzian eta Gaztela Mantxan batez ere. Hemen, sustapen-politikak direla medio, enpresa batzuk kokatu dira azkenaldian: Sevillan, Malagan, Campo de Gibraltarren, Cadizko Baian…

B) Espazio zentraleko industria pilaketan

Espazio zentraleko industria pilaketan mantendu egiten da, oso erakargarria delako. Horietan teknologia berrien sektoreak ezarri ohi dira, zerbitzu eta azpiegitura aurreratuak eta maila handiago merkatua eskatzen dituztenak. Egun, Madrilgo, Bartzelonako eta Bilboko metropoli inguruak, Gipuzkoak Deba, Urola eta Oria ibaien haranak dira industri-dentsitate eta kapitalizazio-maila handienak dituzten eskualdeak.

Talde honetan ere, atlantiar aldean dauden beste gune batzuk sar ditzakegu: Asturias (Gijon, Aviles eta Oviedo) eta Galizian (Vigo-A Coruña- Ferrol ardatza).