Klima eta Eguraldia: Oinarriak eta Euskal Herriko Klimak

Eguraldia eta Klima: Zer Dira?

Eguraldia leku konkretu bateko atmosferaren egoera da. Klima, berriz, atmosferaren batez besteko egoera da, leku bateko tenperaturei eta prezipitazioei dagokienez, gutxienez 30 urteko denboraldi batean. Beraz, leku bateko eta une zehatz bateko egoera atmosferikoa eguraldia da, eta denboran zeharreko batez bestekoa klima.

Bai klima bai eguraldia aztertzeko, fenomeno atmosferikoak aztertu behar dira, batez ere troposferan, atmosferaren beheko geruzan. Behatoki meteorologikoetan egiten da datuen bilketa, eta gero datu horiek erabiliko dira klima aztertzeko.

Eguraldiaren azterketa egiten duen zientzia meteorologia da, eta klimarena, berriz, klimatologia. Klimatologiak klimak sailkatu, azaldu eta horien ondorioak aztertzen ditu. Klimaren azterketa garrantzitsua da beste atal geografiko batzuk aztertzerakoan, hala nola landaretza eta hidrografia. Gainera, klimak nekazaritza sistema baldintzatzen du.

Klimaren Faktore eta Elementuak

Klimak aztertzeko, ezinbestekoak dira kliman eragiten duten faktoreak, hala nola astronomikoak eta termodinamikoak. Horien arabera, klimak ezberdinak izan daitezke.

Klimaren Elementu Nagusiak

Klimaren elementuak atmosferan aztertu, neurtu eta kuantifikatu daitezkeen fenomeno fisikoak dira:

• Tenperatura

  Urak lurrak baino hobeto gordetzen du beroa. Lurrak azkarrago berotzen dira, baina baita hoztu ere. Itsasoak lurraldeko tenperaturak leundu egiten ditu. Tenperaturei buruz hitz egiten dugunean, hauek izan daitezke: beroak, freskoak, hotzak, oso hotzak edo oso beroak.

• Prezipitazioak

  Hiru prezipitazio mota nagusi daude: euria, elur malutak eta txingorra.

  Prezipitazio motak, sorreraren arabera:

  • Orografikoak: Erliebearen eraginez sortuak (adibidez, Foehn efektua).
  • Konbektiboak: Lurzorua berotzean sortuak.
  • Aurrez aurrekoak (Frontalak): Aire masa ezberdinak elkartzen direnean sortuak.

• Hezetasuna

  Ur lurrunaren kantitatea da atmosferan.

• Presio Atmosferikoa

  Airea lurraren gainean egiten duen pisua da.

Euskal Herriko eta Inguruko Klima Motak

Jarraian, klima mota nagusi batzuk deskribatzen dira:

• Mediterranear Kostaldeko Klima

  Mediterranear itsasoaren eraginpeko eremua da. Eurite urriak eta klima lehorra ditu. Neguak nahiko epelak dira eta udak beroak, itsasoaren efektu termorregulatzaileari esker, tenperaturak leunduz.

• Mediterranear Lehorra

  Euskal Herrian, Bardeetan aurki daiteke, baita Espainian ere, Zaragoza, Teruel, Almeria eta Murtzia bezalako lekuetan. Eurite oso urriak eta irregularrak ditu (bost hilabete lehor baino gehiago). Tenperaturei dagokienez, udak beroak dira eta neguak hotzak (Euskal Herrian, berriz, epelagoak).

• Mendiko Klima

  1000 metroko garaieratik gora aurkitzen da. Oso hezea eta oso erregularra da. Tenperaturak 10ºC eta 0ºC artean egon ohi dira.

• Kanariar Klima

  Azoreetako antizikloiaren eraginpean dago. Prezipitazioak neguan gertatu ohi dira, eta banaketa irregularra dute (sarri, euri-jasa handiak). Tenperaturak oso egonkorrak dira, 17ºC eta 23ºC artean.

• Ozeaniar Klima

  Euri ugari izaten du urte osoan zehar (800 mm baino gehiago), eta banaketa erregularra du, prezipitazio gehienak neguan gertatzen direlarik. Tenperaturei dagokienez, udak freskoak dira eta neguak moderatuak, tenperatura-bitarte txikiarekin. Arrazoia Kantauri itsasoaren efektu termorregulatzaile bikoitza da (uda epela eta negua freskatu), muturreko tenperaturak saihestuz.

• Trantsiziozko Klima

  Hegoaldeko aurrepirinioan eta Araban aurkitzen da. Urtean 500-900 mm arteko prezipitazioak izaten ditu, erregularrak bi hilabete izan ezik. Neguak luzeak eta hotzak izaten dira, izozteak eta zero azpiko tenperaturak maiz gertatzen direlarik.

• Mediterranear Kontinentalizatua

  Euskal Herriko hegoaldean eta Espainiako periferian dagoen itsasoaren eraginpeko erliebeak babesten dituen lurraldeetan aurkitzen da. Klima lehorra du, banaketa irregularrarekin (2-5 hilabete lehor). Tenperaturei dagokienez:

  • Iparraldeko azpimesetan: zabalera termiko oso hotzak.
  • Hegoaldeko azpimesetan: uda beroak eta negu hotzak.
  • Extremadura eta Andaluzian: uda beroak eta negu leunak.