Lehen Mundu Gerra: Zergatiak, Aliantzak eta Ondorioak

Lehen Mundu Gerra: Zergatiak

Lehen Mundu Gerraren hasierara eraman zuten arrazoi nagusiak honako hauek izan ziren:

Aliantza Konplexuak

Nazioarteko aliantzak eratzean, aliantza konplexuak sortu ziren, batez ere Alemaniak bultzatuta. Alemaniak Hiru Enperadoreen Liga, Aliantza Bikoitza eta Aliantza Hirukoitza negoziatu eta sinatu zituen. Errusiar Inperioak, baztertuta gelditzeko arriskua ikusita, Frantziarekin defentsarako aliantza bat egin zuen. Britainia Handiak, berriz, Frantziarekin Entente Cordiale eta Errusiar Inperioarekin akordio batzuk egin zituen.

Kolonien inguruko Enfrentamenduak

Inperialismo aurkarien arteko borrokak Afrika iparraldean ikusi ziren, alemaniarren eta frantsesen arteko ika-mikak sortuz. Bi krisi nagusi gertatu ziren Marokon:

• 1905eko Algecirasko Konferentzia: Frantzia eta Espainiaren arteko protektoratua ezarri zen.
• 1911ko Agadirko Krisia: Alemaniak, Marokotik alde egitearen ordainez, Kamerungo lurraldea handitzea lortu zuen.

Balkanetako Krisiak

Turkiar Inperioa ahulduta zegoenez, Austria-Hungariako eta Errusiako inperioek beren eragina handitu nahi zuten eskualdean. Giro nahasi horretan, 1908tik 1913ra, Balkanetan hiru krisi eta bi gerra gertatu ziren:

• Lehen Balkanetako Gerra (1912): Turkiarrak behartuta egon ziren Europako lurraldeetatik alde egitera, Konstantinopla izan ezik.
• Bigarren Balkanetako Gerra (1913): Bulgaria galtzaile eta Serbia garaile atera ziren.

Potentzien arteko Etsaigoa eta Armamentu Lehia

Kolonietako tentsioek eta Balkanetako krisiek enfrentamenduak sustatu zituzten. Armamentu lehia areagotu zen, eta alemaniarren ahalmen ekonomikoa susmo txarrez ikusten zen. 1912an, Frantzia eta Britainia Handiaren arteko aliantza indartu zen.

Nazioarteko Aliantzak: Partaideak eta Aldaketak

Lehen Mundu Gerraren aurretik eta bitartean, aliantza sare konplexu bat sortu zen:

• Hiru Enperadoreen Liga: Austria, Errusia eta Alemaniak sortua. Errusia alde egin zuen gero.
• Aliantza Bikoitza: Errusia alde egin zuenean sortu zen, Alemania eta Austria-Hungariaren artean.
• Aliantza Hirukoitza: Aliantza Bikoitzari Italia gehitu zitzaionean osatu zen (Alemania, Austria-Hungaria eta Italia). Italiak, ordea, Entente Hirukoitzarekin bat egin zuen 1915ean.
• Frantzia-Errusia Akordioa: Aliantza Hirukoitzaren aurrean sortu zen, Errusiak bakarrik geratu nahi ez zuelako.
• Entente Cordiale: Britainia Handia eta Frantziaren artean sortu zen.
• Entente Hirukoitza: Entente Cordialeari Errusia sartu zitzaionean deitu zitzaion horrela.

Bake Ezegonkorra: Arrazoiak

Lehen Mundu Gerraren ondorengo bakea ezegonkorra izan zen, hainbat arrazoirengatik:

Gizarte-Tentsioak eta Iraultza-Giroa

Gatazkan izugarri sufritu zuten langile europar gehienak eguneroko eskasia egoerara itzuli ziren. Errusiako Iraultzak itxaropen handiak sortu zituen, eta giro iraultzaileak gerraosteko Europa zeharkatu zuen. Adibidez, 1919an, espartakista alemaniarren matxinada gertatu zen, Rosa Luxemburgek gidatuta.

Garaileen Jarrera eta Lurralde-Arazoak

Kontuan hartu behar da garaileek garaituak umilatu, esku hartu eta ekonomikoki ito zituztela. Beste arrazoi batzuen artean, horrek faxismoaren igoera ekarri zuen. Gainera, bake-itunek ekarritako lurralde-birmoldaketek ez zituzten konpondu gerraostean desagertutako inperioetan zeuden herri gehienen arazo nazional ugariak.

Lehen Mundu Gerraren Ondorioak

Gerra Handiak ondorio sakonak utzi zituen mundu osoan:

Demografia- eta Ekonomia-Ondorioak

• Gizaki kopuru ikaragarriaren galera eta zauritu ugari.
• Jaiotza-tasak hainbat belaunalditan behera egin zuen: Belaunaldi Hutsak.
• Europak munduko ekonomian zuen nagusitasuna behin betiko galdu zuen.
• Gerran aritutako herrialdeak pobretu ziren eta guztiak zorpetuta zeuden.
• AEBak eta Japonia izan ziren onuradun handienak.

Politika- eta Lurralde-Ondorioak

• Inperio handiak zatitu eta estatu berriak sortu ziren.
• Inperio handietako betiko dinastiak tronurik gabe geratu ziren.
• Demokraziak aurrera egin zuen.
• Ia Europa osoan gizonezko sufragio unibertsala ezarri zen. Gainera, herrialde askotan emakumezkoen sufragioa ere ezarri zen.