Literatura Galega Medieval (Séculos XII-XV): Oralidade e Xéneros

Literatura Galega na Idade Media (XII-XV)

Contexto Social e Literario

Na sociedade galega da época medieval (séculos XII-XV), producíronse as principais manifestacións poéticas, narrativas e teatrais. Non obstante, había unha ausencia notable de literatura especificamente infantil e xuvenil. O ensino realizábase principalmente en latín e non chegaba a toda a poboación. A educación podía ser sistemática (escolas monacais, palatinas e catedralicias) ou asistemática (baseada na transmisión oral).

A lingua galega tiña fortaleza como vehículo de comunicación oral, mentres que a koiné galego-portuguesa destacaba como lingua literaria culta. Na sociedade da época, o neno era considerado un adulto en miniatura. A literatura era predominantemente de transmisión oral e non estaba dirixida a un destinatario específico como o público infantil actual.

A Literatura Oral e a Infancia

As obras que podían ser do gusto da nenez e da mocidade incluían principalmente materiais didácticos de transmisión oral e certa literatura didáctico-pedagóxica. O primeiro contacto do neno coas manifestacións literarias adoitaba ser a través da poesía, entendida como xogo e música.

Este primeiro achegamento incluía un conxunto de formas poéticas, rimas e cancións, tanto primitivas como de nova creación, que conforman o chamado cancioneiro infantil.

A Lírica Medieval e a Infancia

A lírica foi o primeiro contacto da infancia coa poesía. Existen varias clasificacións segundo o xeito de transmitir a cultura da contorna:

• Arrolos ou cantigas de berce.
• Rimas que acompañan os xogos dos primeiros anos, cos que a infancia toma conciencia do seu propio corpo.
• Cancións e rimas de interrelacións.
• Invocacións, conxuros, burlas, disparates, mentiras.
• Coplas e cantigas.
• Adiviñas e refráns.
• Romances.
• Composicións varias.

A Prosa Medieval Galega (Séculos XIII-XV)

A prosa tivo unha aparición máis tardía que a lírica, desenvolvéndose principalmente entre os séculos XIII e XV. Distínguense varios ciclos temáticos:

Ciclo Bretón (Materia de Bretaña)

Baseado en lendas, primeiro en verso e logo en prosa, que divulgaron por toda Europa as andanzas do Rei Artur e os cabaleiros da Táboa Redonda. Inclúe os romances de Tristán, Lanzarote, Percival, etc. Tamén se refiren á procura do Santo Graal (temas relacionados con Xosé de Arimatea, Merlín, A Demanda do Graal).

Ciclo Clásico

Comprende lendas baseadas nos heroes da Guerra de Troia, como a Crónica troiana ou a Historia troiana.

Ciclo Carolinxio e Haxiográfico

Destacan os Milagres de Santiago (recollidos no Liber Sancti Iacobi ou Codex Calixtinus). Trátase dunha miscelánea de relatos de milagres xacobeos xunto con outros textos como a vida e paixón de Santiago Alfeo, unha versión do Pseudo-Turpín (lenda referida a Carlomagno) ou unha descrición da Catedral de Santiago.

Outras Mostras de Prosa

Inclúense aquí obras como a Crónica de Santa María de Iria, a Crónica Xeral Galega, ou a versión galega da General Estoria de Alfonso X o Sabio.

Recepción da Literatura Medieval

Nesta época, os receptores da literatura eran maioritariamente oíntes. Os lectores constituían un grupo reducido, pertencente fundamentalmente á clerecía ou á nobreza.