Lurraren Egitura eta Dinamika: Kontzeptu Garrantzitsuak

Benioff-en Planua

Benioff ohartu zen Ozeano Barearen Ipar Amerikako kostan sortzen ziren lurrikara guztiak modu berezi batean antolatuta zeudela: sakonera txikieneko gune sismikoak kostatik hurbil gertatzen zirela, eta sakonenak lur barruan, plano inklinatu batean egongo balira bezala. Gainazal horri Benioff-en planoa deitu zitzaion.

Ozeanoen Hondoa

• Hedadura

  Urtean milimetro gutxi batzuk bakarrik zabaltzen dira. Azterketa sismikoek erakutsi zuten ez zela lurrazala bakarrik higitzen, baizik eta litosfera osoa.

• Magnetismoa

  Lurrak eremu magnetiko ezegonkorra du, polaritatea aldatzen duena. Eremu magnetikoak pixkanaka aldatzen dira eta aldatzen direnean, aldaketak harri bolkanikoetan grabatuta geratzen dira.

Kontinenteen Jitoa

Kontinenteak ozeanoen hondoaren gainean labaintzen direla uste zen. Ozeanoen hondoak geldirik zeudela ere uste zen.

• Higidura-mekanismoa

  Ez zegoen mekanismo argirik. Agian Lurraren errotazioaren eraginez higitzen direla iradokitzen zen.

• Higidura bultzatzen duen indarra

  Kontinenteen aurrerapen-frontean sortutako zimurrak.

• Erliebeen jatorria

  Ez da aipatzen.

Plaken Tektonika

Litosferako plakak litosferaren azpiko mantuaren gainean labaintzen dira. Ozeanoen hondoak eta kontinenteak higitzen dira.

• Higidura-mekanismoa

  Litosferaren azpiko mantuaren konbekzio-korronteak.

• Higidura bultzatzen duen indarra

  Ozeanoen hondoa dortsaletan hedatzen denean, kontinenteak bultzatzen ditu.

• Erliebeen jatorria

  Plaka litosferikoen arteko talkak.

Repetti Etena

Repetti eten sismiko bat da. Geruzen banaketa adierazten du, goi-mantua eta behe-mantuaren artean, 670 kilometroko sakoneran dago.

Wegenerren Hiru Frogak

1. Kontinenteen profilak ahokatuta zeudela.
2. Duela 300 milioi urteko izotzaren higiduraren aztarnek kaotikoak ziruditen, baina zentzua zuten garai hartan kontinenteak elkartuta eta izotz-kasko batez estalita zeudela pentsatuz gero.
3. Fosil berdinak zeuden kontinente batean eta bestean, eta hori azaltzeko, ezinbestekoa zen onartzea kontinenteak elkartuta egon zirela, tartean ozeanorik egon gabe.

Termino Garrantzitsuak

Dibergentea

Plaken ertzetako higidura mota bat da. Sortzen den ertz mota eraikitzailea da.

Konbergentea

Plaken ertzetako higidura mota bat da. Sortzen diren ertz motak suntsitzaileak eta talka-ertzak dira.

Diagenesia

Sedimentuak harri sedimentario bihurtzen dira presioaren eta tenperaturaren eraginez, sedimentu osagaiak trinkotu eta zementatzen baitituzte.

Anatexia

Presio eta tenperatura altuen ondorioz harria magmara pasatzen den prozesua.

Panthalasa

Kontinente guztiak elkartuta zeudenean, masa horri jarri zitzaion izena da.

Metamorfismoa

Presio eta tenperatura altuetan egoten diren harriek izaten dituzten aldaketei deritzo metamorfismo. Harriak ez dira urtzen. Horrela sortzen dira harri metamorfikoak.

Magmatismoa

Harriak urtu eta magma sortzen da. Magma solidotzen denean, harri magmatikoak sortzen dira.

Faila Eraldatzaileak

Dortsalak sigi-saga egiten duten haustura-etenak dira. Sarritan, dortsalak eten egiten dira, eta aurreko tokitik kilometro batzuk ezkerrera edo eskuinera jarraitzen dute. Kasu horretan, ozeanoen hondoan ebakidura-eremu bat agertzen da, faila eraldatzailea.

Faila eraldatzaileek ezaugarri nagusi hau dute: ebakidura-higidura oso aktiboa dute, eta sismikotasun handia sortzen dute.

Plaka Tektonikaren Frogak

• Benioff-en planua.

• Plaken Talka

  Plaken talkaren ondorioz sortzen dira mendikateak. India plaka askea zela egiaztatu da, jitoan zebilela, eta Asiarekin talka egin zuela. Talka horren ondorioz sortu zen Himalaiako erliebea.

Plaken tektonika da Huttonek aurkitu nahi zuen mekanismoa, sedimentuak tolestu eta horiekin mendikateak altxatzeko gai baita.

Wegener eta Mobilismoaren Hasiera

Wegenerrek teoria iraultzailea proposatu zuen: kontinenteak higitu egin zitezkeela, eta duela 300 milioi urte elkartuta egon zirela, kontinente-masa bakarra osatuz. Masa horri Pangea izena jarri zitzaion.

Lurraren Geruzak

• Lurrazala
• Goi-mantua
• Behe-mantua
• Kanpo-nukleoa
• Barne-nukleoa

Lurraren Eten Sismikoak

• Mohorovicic
• Conrad (lurrazalaren erdialdean)
• Repetti
• Gutenberg
• Lehman