Materia, Propietateak eta Magnitudeak: Gida Osoa

Zer da Materia?

Materia espazioan tokia hartzen duen eta masa duen guztia da. Ura, zura, airea, etab. materia dira.

Gorputza eta Sistema Materiala

• Gorputza: Muga zehatzak dituen materiari deritzo (adibidez, kutxa, liburua).
• Sistema materiala: Muga zehatzik ez duen materiari deritzo. Sistema material batzuekin gorputzak egin daitezke; adibidez, puxika puzten dugunean, aireak puxikaren mugak hartzen ditu.

Zientzia eta Materiaren Azterketa

Zientziak munduan gertatzen dena arrazoiaren bidez azaltzea du helburu. Materiaren kasuan, bi alderdi ditugu: alderdi kimikoa eta alderdi fisikoa.

Kimika eta Fisika Materia Aztertzen

• Kimika: Materiaren eraketari eta haren izaerari eragiten dieten aldaketak aztertzen ditu. Adibidez, ura nolakoa den, zein elementu kimikoz dagoen osatua eta zein erreakzio kimiko jasaten dituen.
• Fisika: Materiak bere barne-izaera aldatu gabe jasaten dituen aldaketak aztertzen ditu. Adibidez, uraren egoera fisikoen azterketa.

Materiaren Propietateak

Propietate Kuantitatiboak eta Kualitatiboak

• Propietate kuantitatiboak: Zenbaki eta unitate batez adierazten dira: masa, bolumena, tenperatura, gogortasuna, etab.
• Propietate kualitatiboak: Deskribapen hutsa adierazten dute (ezin dira kantitatearen bidez adierazi): kolorea, distira, usaina, etab.

Propietate Estentsiboak eta Intentsiboak

• Propietate estentsiboak: Objektuaren neurriaren menpe daude: masa, bolumena, luzera, etab.
• Propietate intentsiboak: Ez daude objektuaren neurriaren menpe: tenperatura, dentsitatea, gogortasuna, biskositatea, disolbagarritasuna, etab.

Propietate Orokorrak eta Bereizgarriak

• Propietate orokorrak: Materia orok dituen propietateak dira, haiekin ezin da materia jakin bat identifikatu: masa eta bolumena.
• Propietate bereizgarriak: Substantziak bereizteko erabiltzen diren propietateak dira: dentsitatea, gogortasuna, usaina, irakite- eta urtze-tenperatura, eroankortasuna, biskositatea, etab.

Dentsitatea: Propietate Bereizgarri Garrantzitsua

Dentsitatea: Gorputz baten masa eta gorputz horrek hartzen duen bolumena lotzen ditu.

Magnitudeak eta Unitateak

Magnitudea: Neur daitekeen materiaren edozein propietate da. Adibidez: masa, energia, luzera, etab.

Magnitude bat adierazteko zenbaki bat eta dagokion unitatea erabili behar dira.

Unitatea: Magnitude bat neurtzeko erabiltzen dugun kantitatea da.

Oinarrizko Magnitudeak eta Magnitude Eratorriak

• Oinarrizko magnitudeak: Elkarrekiko independenteak dira. Neurri zuzen baten bidez adierazten dira: luzera, masa, denbora, tenperatura, korronte elektrikoaren intentsitatea, argi-intentsitatea, substantzia-kantitatea, etab.
• Magnitude eratorriak: Oinarrizko magnitudeen konbinazio matematikoak dira. Adibidez: dentsitatea (masa eta bolumena), abiadura (luzera eta denbora), bolumena (luzera x luzera x luzera), etab.