Materialen Propietateak eta Saiakuntzak: Gida Osoa

Materialen Propietateak

Materialen propietateak material batek egoera fisiko baten aurrean hartzen duen jarrerari deritzo. Material horren jarrera frogatzeko eta bere propietateak ezagutzeko, beharrezkoa da saiakuntza egitea. Propietateak hiru taldetan banatzen dira:

• Propietate fisikoak: Tradizionalak hedadura eta zeharkaiztasuna dira, hau da, materialaren beraren ezaugarriak.
• Propietate kimikoak: Ezagunenak oxidazioa eta korrosioa dira metaletan, eta gainerakoak materiala lortzeko prozedurekin eta tratamenduekin erlazionatuta daude.
• Propietate mekanikoak: Hauek dira interesgarrienak, materialek indarrek edo desplazamenduek bezalako kanpo-eragile mekanikoen aurrean duten portaera zehazten digutelako.

Propietate Mekanikoak

• Kohesioa: Materialaren molekulek elkarrengandik banatzeko duten erresistentzia da.
• Gogortasuna: Material batek beste batek marra ez dezan kontrajartzen duen erresistentzia da.
• Elastikotasuna: Gorputz batek, deformazioa eragiten duen indarra desagertzen denean, hasierako forma berreskuratzeko duen ahalmena da.
• Plastikotasuna: Material solido batzuek hausturara iritsi gabe deformazio iraunkorra izateko duten ahalmena da.
• Harikortasuna: Material jakin batzuek trakzio-esfortzuen eraginpean plastikoki deformatzeko duten ahalmena da.
• Xaflakortasuna: Material batzuek konpresio-esfortzuen eraginpean plastikoki deformatzeko duten ahalmena da.
• Zailtasuna: Material batek kanpoko esfortzu gogorren eraginpean deformatu edo hautsi aurretik energia xurgatzeko duen ahalmena da.
• Hauskortasuna: Zailtasunaren aurkako propietatea da, ez dute zona plastikorik.
• Nekea: Material batek magnitude edo intentsitate aldakorreko esfortzu baten eraginpean duen hausturarekiko erresistentzia da.
• Erresilientzia: Material batek haustura-esfortzu baten eraginpean zona elastikoan energia xurgatzeko duen ahalmena da.

Aleazioak

Aleazioa metal batek beste elementu batzuekin, metalikoak edo ez, duen nahaste homogeneo edo disoluzio bat da, metal baten itxura eta propietateak dituena. Proportzio handienean dagoen materialari oinarri deitzen zaio, eta gainerako elementuei aleatzaile. Bi dira bi elementuk edo gehiagok aleazio bat osatzeko bete behar dituzten oinarrizko baldintzak:

• Elementuek egoera likidoan nahaskorrak izan eta solidotzean nahaste homogeneoa sortu behar dute.
• Lortutako produktuak izaera metalikoa izan behar du.

Tenplaketa

Tenplaketa prozesu honek metalaren azaleko egitura ohi baino gehiago gogortzen du. Gogortasun hau bat-bateko hoztearen ondorioz gertatzen da. Pieza baten tenplaketak hainbat faktore izan behar ditu kontuan, eta faktore edo ezaugarri horien arabera, hiru mota nagusi daude:

• Martentsita tenplaketa
• Hauspeatze tenplaketa
• Azaleko tenplaketa

Martentsita

Karbonoan oso aberatsa den aleazio hau materialaren azalean eratzen da hozte azkarreko prozesuan.

Hauspeatzea

Hauspeatzeak metalaren kristalak tentsioan jarri eta gogortu egiten ditu, eta aluminio, magnesio eta kobre aleazioekin erabiltzen da.

Azaleko Tenplaketa

Azaleko tenplaketa berotze oso azkarra eta, jarraian, hozte azkarra eraginez lortzen da. Beroketa-fasean, sugar bat edo indukzio-korronteak erabil daitezke.

Trakzio-Saiakuntzak

Trakzio-saiakuntzak: Forma eta dimentsio jakineko probeta bati trakzio-esfortzu bat ezartzen zaio. Esfortzuak probeta luzatzen du, ezartzen zaion tentsio edo esfortzuaren ondorioz. Bi motatakoak izan daitezke:

• Saiakuntzak tenperatura desberdinetara, metalek beren erresistentzia eta deformazio-propietateak tenperaturaren arabera aldatzen dituztelako.
• Isurpen-saiakuntzak, esfortzu konstanteen pean dauden materialentzat.

Esfortzu- eta deformazio-diagramatik, materialaren elastikotasun-mugari, hausturarekiko erresistentziari, luzatzeko ahalmenari eta jasaten dituen estrikzio-prozesuei buruzko informazioa lortzen da.

Osasuna eta Ingurumena

Osasuna

Osasuna: Gaixotasun eza ez ezik, oreka bateko egoera eta ongizate fisiko, mental eta soziala ere bada.

Atmosferaren Konposizioa

Poluitzaileak bi taldeetan sailkatzen dira:

• Poluitzaile gaseosoak: Oxigeno-kopurua murrizten duten gas eta lurrunez osatuta daude.
• Partikulak esekiduran: Solidoak edo likidoak izan daitezke. Solidoak hauts eta ke moduan ager daitezke, eta likidoak lurrunen kondentsaziotik sortzen diren tantak dira.

Giro-Tenperatura

Lan-ingurunean, tenperaturak baxuegiak, altuegiak edo erosoak izan daitezke. Baxuegia denean, berogailuekin eta antzekoekin lan egin behar izaten da. Altuegia denean, izerditu egiten da, eta izerdiaren lurrunketak gehiegizko beroa askatzen du. Bi bero mota daude: bero lehorra eta bero hezea. Efektuak psikologikoak, psikofisiologikoak eta patologikoak izan daitezke.

Zarata

Zarata bibrazio mekaniko batek sortutako intentsitate aldakorreko soinu diskordante gisa definitzen da. Efektuak beroaren berdinak dira.

Erradiazioak

Erradiazioak jatorri naturala edo artifiziala izan dezakete. Erradiazio naturalak Lurreko atmosferari erasotzen dioten izpi kosmikoetatik eta harrietako elementu astunetatik sortzen dira. Artifizialak gizakiak sortutako gailu edo prozesu teknologiko batzuetatik sortzen dira.