Materiaren Antolaketa Mailak eta Muskulu Ehun Motak
Clasificado en Biología
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 3,6 KB
Materiaren antolaketa mailak
Materia bizigabearen nahiz izaki bizidunen partikulak maila hierarkikotan antolatuta daude; hau da, antolaketa-maila horietako bakoitza aurrekoa baino konplexuagoa da.
Antolaketa-maila hauek bereizten dira:
Partikula subatomikoa: atomoa baino txikiagoa da, eta protoia, neutroia eta elektroia dira adibide nagusiak. Partikulek elkarren artean interakzionatzean, atomoak eratzen dituzte.
Atomoa: existi daitekeen elementu baten zati txikiena da. Elementu guztiak taula periodikoan bilduta daude.
Molekula: atomoak lotura kimikoen bidez elkartzean sortzen da, eta molekula bat beste molekula batzuekin elkartzean, makromolekulak eratzen dira.
Organulua: makromolekulak elkartzean sortzen den zelularen egitura da.
Zelula: bizi-unitate txikiena da. Zelula-mintza eta beste egitura konplexu batzuk ditu, baita organuluak ere, hala nola erribosomak. Zelulen interakzioaren bidez bizia sortzen da.
Ehuna: funtzio jakin bat garatzeko espezializatu den zelula-multzoa da, eta morfologia eta funtzionamendu jakin batzuk ditu.
Organoa: ehunak elkartzean sortzen da, funtzio jakin bat betetzeko. Esaterako, urdaila eta bihotza organoak dira.
Aparatua edo sistema: organoak elkarren artean erlazionatzen direnean sortzen dira, gorputzak bere funtzioak modu egokian bete ditzan. Digestio-aparatua, zirkulazio-sistema eta beste asko daude. Aparatuak elkarren artean oso desberdinak diren organoz osatuta daude; sistemetan, aldiz, ehun-mota bat nagusitzen da.
Organismoa: izaki biziduna osatzen duten organoen multzoa da. Organo eta sistema guztien funtzionamendu koordinatuari esker daude izaki bizidun zelulaniztunak, gizakia barne. Azaldutako antolaketa-maila guztietako elementuek ezin hobeto interakzionatzen dute bizia egoteko.
Muskulu ehuna
Muskulu-ehuna muskulu-zuntz izeneko uzkurdura-ahalmena duten zelula luzexkez osatuta dago. Giza gorputzean, bi mota bereizten dira: muskulu-ehun lisoak eta ildaskatuak.
Muskulu-ehun lisoek ez dute ildaskarik (banda argi eta ilunak), haien uzkurdura ez da borondatezkoa eta, ehun ildaskatuekin alderatuta, uzkurdura-mugimendu ahula dute. Hala ere, denbora luzez funtziona dezakete nekatu gabe. Urdailean eta beste organo batzuetan nahiz digestio-hodiaren eta odol-hodien paretan daude.
Bestalde, muskulu-ehun ildaskatuek ildaskak dituzte, eta bi motatakoak izan daitezke: eskeletikoak eta kardiakoak.
Eskeletikoak: hezurrak lotzen dituzten muskuluetan daude, eta mugimendua ahalbidetzen dute. Haien uzkurdura-mugimendua indartsua eta borondatezkoa da, baina ezin dute nekatu gabe denbora luzez funtzionatu.
Kardiakoak: miokardioan (bihotzaren muskuluan) daude. Haien uzkurdura-mugimendua indartsua eta ez-borondatezkoa da. Denbora luzez nekatu gabe funtziona dezakete.