Monoteismoa eta Klase Sozialak: Jainkoaren eta Pobreziaaren Artean

Monoteismoa; jainkoa; ez da naturako elementua, maitasunean (pertsonengan) oinarritzen den jainkoa da. Mesias; askatzailea. Politeismoa; egipto, grezia, erroma} politeista → natura → jainkotu → pertsonifikatu→ama-lurra.

Klase Aberatsa

Aristokrazia (apaiza, laikoa), funtzionarioak=templuko finantzak kontrolatu, kargu erlijiosoak bere esku, aberastasun handiak, merkataritzaren kontrola, zergak bildu. Klase ertaina; apaizak, merkatariak, industrialak=lanetik bizi, merkataritza, nekazaritza, industria txikia. Klase pobrea; jornalariak, langileak, nekazariak, arrantzaleak, lanik gabeak, eskaleak, esklabuak, gaixoak=soldata edo limosnatik bizi direnak.

Ardatz Erlijiosoa

Han aurki zitekeen Jainkoa, han bakarrik egin zitezkeen sakrifizio erritualak (judutarrek urtean behin joan behar ziren). Ardatz ekonomikoa; Palestina osoko merkatal eta ekonomi trukeetarako tokirik garrantzitsuena. Ardatz politikoa; bertan zuten sanedrinek eta apaiz nagusiak egoitza.

Sinagogak eta Festak

Sinagogak; zenbait judutar biltzen ziren herri eta hiri guztiek zuten irakaskuntza eta kulturako toki berezia, eta hau, eskola gisa eta otoitz egiteko erabiltzen zen. Festak; Larunbateko jaia, atseden osoa hartu eta sinagogako kultuetan parte hartu behar izaten zuten. Bazkoa, egiptoren menpetik, aske gelditu zirenek oroimena (apirila). Mendekoste, bazkoatik 50 egunetara jainkoak eta herriak sinain egindako itunaren oroitzapena. Tabernakulo, desertua iragan zuteneko oroimena (iraila, urria).

Komromisuak eta Historia

3 kompromisu; Egunero otoitza egin (goizean, eguardian eta gabean). Limosna eman behar zen. Barau egitea, bihozmina, errua eta jainkoaren haserrea baretzeko.

“El Muro de las Lamentaciones” historiaren arabera, Vespasiano enperadorearen legioek tenplua suntsitu zutenean, kanpoko harresiaren zati bat baino ez zen gelditzen zutik. Orduan jeneral batek harresi hau utzi zuen juduek Erromak Judea garaitu zuelako oroitzapen mingotsa izan zezaten. K.O 70. urtea zer gertatu? K.O 70. urtean Jerusalem erortzen da, templua erraustu egiten dute, gehiago inoiz ez eraikitzeko Iraultzaren Ondorioak; milioi > hildako, 100.000 preso eta legio bat Jerusalem kokatzen da.

Konbersazioa: Horra, bakea ekarri dizuegu eta nola ba, hainbeste soldadu bazter guztietan? Nola? Ba, ba bakea zaindu beharra dagoelako bai... baina aski da edozein mugimendu, kartzelan edo gurutzean bukatzeko ongi portatzen bazarete ongi joango zaizue; errepide hobeak eta seguroagoak, zirko eta teatroak, templua edertua eta soldaduska ez egitea eta Xabbat eguna zuentzat zuek aize! Gure diruz egiten duzue hori guztia, Erromara eramaten duzuena kontatubarik. Zerga gero eta handiagoak jartzen dituzue, herria aspertuta dago. Gaizki bukatu behar du honek.