Munduko Biztanleria: Analisi Demografikoa eta Ekonomikoa

Clasificado en Geografía

Escrito el 2 de Enero de 2025 en vasco con un tamaño de 4 KB

Grafiko lineal honetan hiru etapa bereizten dira:

Etapa bakoitzean jaiotza- eta heriotza-tasak milakoetan azaltzen dira.

Erregimen demografiko zaharrean jaiotza- eta heriotza-tasak altuak dira, baina heriotza-tasak gorabeherak izaten ditu. Biztanleria gutxi hazi zen gerren, gaixotasunen, goseteen eta abarren ondorioz.
Trantsizioaren lehenengo zatian jaiotza-tasa mantentzen da, baina heriotza-tasa nabarmen jaisten da (%45etik %17ra). Hazkunde hau Industria Iraultzaren ondorioz gertatu zen.
Trantsizioaren bigarren zatian jaiotza-tasa jaitsi egiten da eta heriotza-tasa jaisten jarraitzen du.
Erregimen demografiko modernoan jaiotza- eta heriotza-tasak baxuak dira (%10 inguru). Hori dela eta, biztanleria gutxi hazten da, eta batzuetan hazkundea negatiboa da. Faktore ekonomikoek, antisorgailuek eta kulturak eragina dute. Bizi-itxaropena altua da.

Biztanleria aktiboa: Ordaindutako lana egiten dutenek edo egin dezaketenek osatzen dute. Talde horretan langabeak sartzen dira, baina etxekoandreak kanpoan geratzen dira.
Biztanleria ez-aktiboa: Ordaindutako lanik egiten ez dutenak eta ekonomikoki biztanleria aktiboaren mende daudenak sartzen dira; hala nola, haurrak, ikasleak, erretiratuak eta abar.

Biztanleria aktiboan bi talde bereizten dira:

Lanean ari direnak: inoren kontura edo beren kabuz lan egiten dutenak. Lanaldi osoa edo lanaldi partziala izan dezakete.
Langabeak: lan bila dabiltzanak.

Asia montzonikoa: Ekialdeko Asia eta Hegoaldeko Asia. Ekialdeko Asian, Txina eta Japonia sartzen dira (1400 milioi biztanletik gora). Hegoaldeko Asian, India eta Pakistan daude (1200 milioi biztanletik gora).
Erdialdeko eta mendebaldeko Europa: 400 milioi biztanle inguru ditu. Industria oso aurreratua dago eta urbanizazio-tasak handiak dira.
Ipar Amerika: Biztanleria gehiena Atlantiko aldean eta laku handien inguruan bizi da. Garapen ekonomiko handia dago eta immigrazio europarra nabarmena da.

Lehen sektorea: Lurzorutik edo itsasotik produktuak lortzen dituzten jarduerak osatzen dute. Sektore honetan sartzen dira nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza. Gutxi garatutako herrialdeetan sektore hau da nagusi.
Bigarren sektorea: Meatzaritza eta industria-jarduerak sartzen dira: meatzaritza, artisautza, eraikuntza eta abar.
Hirugarren sektorea: Inolako produkturik ekoizten ez duten zerbitzuak eskaintzen ditu: merkataritza, garraioa, finantzak eta lanbide liberalak.

Mundu garatuan: Hirugarren sektorearen nagusitasuna eta bizi-maila hobetzea lotuta daude. Biztanleria osoaz arduratzeko gai diren osasun- eta hezkuntza-zerbitzuak dituzte.
Mundu azpigaratuan: Industria sendorik ez dagoenez, langileak nekazaritzatik zuzenean hirugarren sektorera igarotzen dira.

Pagoda: Biztanleria gaztea da nagusi. Piramidearen oinarri zabalak jaiotza-tasa handia adierazten du. Bizi-itxaropena laburra da, erpin estuak erakusten duen bezala. Herrialde azpigaratuen piramidea da.
Erramua: Oinarri estuak jaiotza-tasa baxua dela adierazten du. Erpin zabalak bizi-itxaropen luzea adierazten du. Ondorioz, biztanleria zaharra da. Herrialde garatuen piramidea da.
Kanpaia: Oinarri zuzenak jaiotza-tasa kontrolatua adierazten du. Erpin zabalak bizi-itxaropen luzea adierazten du. Biztanleriaren zahartze mailakatua ikusten da. Garapen-bidean diren herrialdeei dagokie.