A narrativa española do exilio e a posguerra: realismo e crítica social

Dentro de os novelistas españoles no exilio atópanse algúns dos escritores máis relevantes de toda a posguerra. A súa obra xira en torno ao tema de España, ao recordo da infancia e da xuventude, á guerra e á rexeitación do exilio. Podemos destacar especialmente a Ramón J. Sender, Max Aub e Francisco Ayala. A tendencia xeral será o realismo.

A narrativa de posguerra

Na narrativa de posguerra predomina o realismo tradicional cun enfoque existencial. Son habituais temas como a seguridade, a inadaptación e a morte. Os personaxes son marginados ou arraigados. Todo revela un malestar social e dúas obras clave que iniciaron o existencialismo son 'La familia de Pascual Duarte' e 'Nada'. Camilo José Cela manifesta na súa obra unha obsesión renovadora cara ao obxectivo e á primeira acción. Domina o dominio do lenguaxe e a súa capacidade para crear ambiente e describir tipos humanos moi diversos. 'La familia de Pascual Duarte' inicia a corrente que se denomina tremendismo, un auténtico revulsivo pola forza do seu argumento. Presenta a autobiografía dun condenado á morte que, desde a cárcere, narra a súa vida na que predomina xa desde a infancia a brutalidade e a miseria. 'Nada', con Carmen Laforet, serve para testemuñar o estado colectivo da posguerra caracterizado pola miseria material e moral. Tamén de tristeza e flotación fala 'La sombra del ciprés es alargada'.

A narrativa dos anos 50

O realismo crítico será a corrente dominante na década dos 50. A precursora deste realismo crítico é 'La colmena' de Cela, onde se observa unha renovación narrativa na que aparece un protagonista colectivo e unha narración objetivista. A historia desenvólvese durante un día en 1942, onde máis de 300 persoas aparecen nesa peza, tan só polo ambiente medio. 'El camino' de Miguel Delibes é unha obra representativa desta tendencia. Dentro do realismo dominante, adoitan sinalarse o enfoque objetivista ou neorrealista que pretende dar testemuño da loita diaria, e o realismo crítico ou novela social que non se limita a reflectir a realidade, senón que denuncia a inxustiza. Atópase temática do realismo social abundante, como a dura vida do campo, o mundo do traballo, o tema urbano e unha crítica á burguesía. No estilo, predomina unha narración lineal, a redución da historia a un espazo limitado e un tempo breve, preferindo un personaxe colectivo, un amplo número de personaxes ou o personaxe representativo dunha clase social ou grupo.