Odol-hodiak: Arteriak, Benak eta Kapilarrak

Odol-hodiak

Odola eramateko sistema itxia osatzen dute.

• Arteriek bihotzetik odola eramaten dute.
• Arteria txikiagotan zatitzen dira: arteriolak.
• Kapilarretan zatitzen dira (elkartruke-gunea).
• Kapilarrak benuletan elkartzen dira.
• Benulek benak osatzen dituzte.
• Bena nagusiek odola bihotzera eramaten dute.

Arteriak

Ehunetara O₂ asko duen odola eramaten dute (kontuz biriketako arteriekin, salbuespena baitira).

Arterien egitura eta funtzioa

Hiru geruzako paretak dituzte:

• Kanpokoa: ehun konjuntibozkoa, elastikoa, presio sistolikoa “xurgatzeko” (adinean gogortzen da, tentsioa igoz).
• Erdikoa: muskulu leuna.
• Barrukoa: ehun epiteliala (endotelioa).

Egitura honek sendotasuna eta malgutasuna ematen die: odola bihotzetik irtetean, arteriak dilatatu eta uzkurtu egiten dira (basokonstrikzioa), ehunetarako odol-fluxua erregulatuz.

Odol-presioa

Odol-presioa odolak hodiaren paretetan egiten duen indarra da:

• Ezkerreko bentrikulua uzkurtzean, odola arterietara ponpatzen da eta presioak gora egiten du (tentsio altua edo sistolikoa).
• Bentrikulua erlaxatzen denean, presioak behera egiten du (tentsio baxua edo diastolikoa).

Kontuz! Hodien diametroa txikitzen bada edo paretak gogortzen badira, hipertentsioa sor daiteke.

Arteria nagusiak (aortatik sortuak)

Goranzko aorta

• Ezkerreko arteria koronaria (bihotza).
• Eskuineko arteria koronaria (bihotza).

Aortaren arkua

• Enbor brakiozefalikoa:
  • Eskuineko arteria karotida komuna (lepoa/burua).
  • Eskuineko arteria subklabioa (besoa).
• Ezkerreko arteria karotida komuna (lepoa/burua).
• Ezkerreko arteria subklabioa (besoa).

Beheranzko aorta

• Atal torazikoa:
  • Saihetsarteko arteriak.
  • Bronkio-arteriak.
• Atal abdominala: Bi adar nagusitan banatzen da: arteria iliako komunak (edo primitiboak).
  • Arteria iliako komun bakoitza beste bi adarretan banatzen da:
    • Kanpoko arteria iliakoa (beheko gorputz-adarrera doa).
    • Barruko arteria iliakoa (pelbiseko egiturak irrigatzen ditu).
  • Hauen adarren bidez, pelbisa eta beheko gorputz-adarrak irrigatzen dira.

Benak

Bihotzera O₂ gutxi duen odola eramaten dute (kontuz biriketako benekin, salbuespena baitira).

Benen egitura eta funtzioa

Hiru geruzako paretak dituzte, arterienak baino meheagoak eta ez hain elastikoak:

• Kanpokoa: ehun konjuntibozkoa.
• Erdikoa: muskulu leuna (arterietan baino meheagoa).
• Barrukoa: ehun epiteliala (endotelioa). Balbula batzuk ditu odolaren norabide bakarra mantentzeko (grabitatearen aurka). Balbulak apurtuz edo ahulduz gero, barizeak ager daitezke.

Bena nagusiak

Goiko kaba bena

Buruko, lepoko eta goiko gorputz-adarretako odola biltzen du. Honako bena hauen elkarketaz sortzen da:

• Eskuineko eta ezkerreko bena brakiozefalikoak (hauek buru, lepo eta besoetako bena jugular eta subklabioetatik datoz).
• Azigos bena ere bertan drainatzen du.

Beheko kaba bena

Pelbiseko eta abdomeneko organoen eta beheko gorputz-adarretako odola biltzen du. Honako adar nagusi hauek jasotzen ditu (behetik gora):

• Eskuineko eta ezkerreko bena iliako komunak.
• Giltzurrun-benak.
• Bena espermatikoak (gizonezkoetan) / obarikoak (emakumezkoetan).
• Gibeleko benak (porta sistemaren ondoren).
• Beheko bena diafragmatikoak.

Azigos sistema

Toraxeko eta abdomeneko pareten odola biltzen dute eta goiko kaba benan drainatzen dute.

• Azigos bena (eskuinaldean):
  • Bena lunbarrak (goranzkoak).
  • Eskuineko saihetsarteko benak.
  • Bronkio-benak.
  • Bena esofagikoak.
  • Hemiazigos bena jasotzen du.
• Hemiazigos bena (azigos txikia, ezkerraldean, behealdean):
  • Bena lunbarrak (goranzkoak).
  • Ezkerreko saihetsarteko benak (behekoak).
  • Hemiazigos osagarria jaso dezake.
• Hemiazigos osagarria (ezkerraldean, goialdean):
  • Ezkerreko saihetsarteko benak (goikoak).

Kapilarrak

Odola arterioletatik benuletara daramaten hodi mikroskopikoak dira, sare zabalak osatuz ehunetan.

Funtzio nagusia: Odolaren eta ehunetako zelulen arteko substantzia-trukea egitea (O₂, CO₂, elikagaiak, hondakin metabolikoak).

Odolaren abiadura oso motela da eta pareta oso mehea dute (endotelio geruza bakarra), elkartrukea eraginkorra izan dadin.

Zirkulazio-bideak

Odolak bi zirkuitu edo bide nagusi egiten ditu bihotzetik abiatuta:

• Zirkulazio nagusia (edo sistemikoa): Ezkerreko bentrikulua → Aorta → Arteria sistemikoak → Kapilar sistemikoak (ehunetan O₂ eman eta CO₂ hartu) → Bena sistemikoak → Goiko eta beheko kaba benak → Eskuineko aurikula.
• Zirkulazio txikia (edo biriketakoa): Eskuineko bentrikulua → Birika-enborra → Birika-arteriak → Biriketako kapilarrak (CO₂ askatu eta O₂ hartu) → Birika-benak → Ezkerreko aurikula.