Osasuna, Gaixotasunak eta Fisiopatologiaren Oinarriak

Osasunaren Ezaugarriak eta Mailak

Osasunaren faseak dinamikoak dira, denbora eta pertsonaren baldintzaren arabera aldatzen baitira. Osasuna objektiboa da, eguneroko baldintzan jarduteko eta aurrera egiteko gaitasuna adierazten du, eta jarraitua da. Ez dago osasun/gaixotasun egoera absolutu bat. Maila desberdinak daude, eta muturreko puntak hauek dira:

• Osasun handia: Erabateko ongizatea.
• Gaixotasun handia: Heriotza.

Osasunean Eragina duten Faktoreak

• Genetika: Geneetan daramagun informazioak eragina du gure osasunean. Baliteke gaixotasun genetikoak izatea, edo aldaera genetiko alteratuak, berez gaixotasunik sortzen ez dutenak, baina bien konbinazioak bai, beharbada.
• Osasun-sistema: Osasun-zerbitzuetatik osasuntsu egoteko jasotzen dugun informazioak eta gaixo gaudenean jasotzen dugun arretak gure osasun-egoera baldintzatzen dute. Osasun-sistema bat ona den ala ez erakusten duten faktore garrantzitsuenak hauek dira: estaldura, irisgarritasuna eta kalitatea.
• Ingurumena: Ingurumenean kutsadura egoteak gizabanakoen osasunean eragina izan dezake. Hemen ere kontuan hartu behar da pertsonen gizarte-ingurunea.
• Bizimodua: Pertsonak bere gorputzarekin erlazionatzeko moduak ere eragina du bere osasun-egoeran.

Gaixotasunen Kausak

• Kausa endogenoak: Barnealdean sortzen direnak dira, hala nola gaixotasun kongenitoak.
• Kausa exogenoak: Jatorria kanpoan dute. Beraz, gizabanakoaren kontroletik kanpo dauden alderdiak dira, eta ez daude haren mende; gaixotasun infekziosoak, esaterako.

Fisiopatologia eta Semiologia

Fisiopatologiak faktore etiologikoek gure organismoaren funtzionamendu normalean sortzen dituzten nahasmenduak aztertzen ditu.

Semiologiak gaixotasuna dagoen bitartean agertzen diren sintomak eta zeinuak aztertzen ditu.

Zeinu motak

Zeinu patognomonikoak

Zeinu horren presentziak adierazten du gaixotasun partikular bat edozein zalantza baino haratago dagoela.

Zeinu bereizgarriak

Gaixotasun gutxi batzuetan agertzen direnak, diagnostikoa orientatzen dute.

Zeinu generikoak

Gaixotasun askotan agertzen direnak, ez dira oso baliagarriak diagnostiko bat egiteko.

Sindromea: Gaixotasun desberdinetan ager daitezkeen ezaugarri bereizgarrien multzoa da.

Gaixotasun Motak

Denboran izan duten bilakaeraren arabera:

Akutuak

Azkar agertu eta desagertzen direnak.

Kronikoak

Modu motel eta luzean hasi eta garatzen direnak, askotan denboran zehar mantentzen direnak.

Beste sailkapen batzuk:

Hanturazko gaixotasunak

Eraso batek (barnekoa zein kanpokoa) ehunen erreakzioa eragiten du, mikroorganismoa neutralizatzeko edo agente erasotzailea desagerrarazteko. Erasandako eremuaren izenari –itis atzizkia gehituz izendatzen dira.

Endekapenezko gaixotasunak (degeneratiboak)

Ehunak pixkanaka haien funtzioa galtzen duten gaixotasunak dira, zelula-kopurua murriztearen edo ehun ez-funtzional batekin ordezkatzearen ondorioz. –osis atzizkia gehitzen zaio erasandako organo edo eremuari.

Gaixotasun konstituzionalak

Herentziazkoak izan daitezke (gurasoen geneek transmititu badituzte) edo sortzetikoak (jaiotzean agertzen badira, enbrioi garapenean izandako akatsen ondorioz).

Gaixotasun metabolikoak

Metabolismoan alterazioa dago (anabolismoan edo katabolismoan).

Gaixotasun alergikoak

Organismoaren gehiegizko edo ezohiko erreakzioek eragiten dituzte, normaltzat jotzen diren estimuluen ondorioz.

Gaixotasun psikogenikoak/psikosomatikoak

Faktore psikiko edo sozialetan eragina dutenak. Adibidez: neurosia, psikosia.

Gaixotasunaren Bilakaera Faseak

Inkubazio fasea (subklinikoa)

Mikroorganismoa sartzen denetik sintomak agertzen direnera arte. Gaixotasun bakoitzak bere denbora du, eta denbora hori aldakorra da. Fase honen zatirik handienean ezin da transmititu, baina azken zatian bai. Sintomak ez daudenez, transmititzeko arrisku handia dago.

Fase klinikoa

Sintomak agertzen dira. Transmititu daiteke. Bi fase bereizten dira:

• Prodromikoa (inespezifikoa): Lehenengo sintoma inespezifikoak (buruko mina, ondoeza, sukarra, etab.).
• Kliniko espezifikoa: Gaixotasun zehatz horren sintoma espezifikoak. Hauei esker gaixotasunaren diagnostikoa egin daiteke.

Tratamenduaren Eraginkortasun Eza eta Konplikazioak

Tratamenduaren eraginkortasun eza hainbat arrazoirengatik gerta daiteke:

• Diagnostiko oker batengatik.
• Farmakoekiko erresistentziagatik.
• Farmakoaren dosi okerrengatik.

Farmakoen albo-ondorioak: Nahi den efektuaz gain, beste efektu bat agertzea.

Gaixotasun berri baten agerpena gerta daiteke sistema immunearen jaitsieraren ondorioz.

Zelulen Kantitatean edo Morfologian Eragindako Alterazioak

Atrofikoak

Bolumen zelularra gutxitzen da.

Aplasikoak

Zelula kopurua murrizten da.

Hipertrofikoak

Bolumen zelularra handitzen da.

Hiperplasikoak

Zelula kopuruak gora egiten du.

Neoplasikoak

Zelula morfologia aldatu eta zelula kopuruak gora egiten du.