Osasuna, Patologia eta Prebentzio Mekanismoak

Osasuna

Ongizate fisiko, mental eta sozial osoko egoera. Faktore ezberdinen ondorioa da:

• Herentzia (faktore genetikoak)
• Ingurumena
• Portaera (faktore pertsonalak)

Medikuntza Prebentiboa

Medikuntzaren adar bat da, pertsonengan, familietan edo taldeetan gaixotasunak agertzea, garatzea eta iraupena galarazten arduratzen dena.

Prebentzio Mailak

1. 1. mailako prebentzioa: Gaixotasunen geroko agerpena minimizatzea (adibidez, txertaketak).
2. 2. mailako prebentzioa: Gaixotasun baten adierazpen klinikoa garaiz detektatzearen bidez (diagnostikoa) eragotzi nahi du.
3. 3. mailako prebentzioa: Gaixotasun baten bilakaera hobetzera zuzentzen den laguntza, konplikazioak eta gaixotasunaren kaltea eragozteko.

Patologia

Medikuntzaren adarra, gaixotasunak aztertzen dituena. Lau alde ditu:

• Etiologia: Gaixotasunen jatorria aztertzen du.
• Sintomatologia: Gaixotasunen sintomak aztertzen ditu.
• Semiologia: Seinaleen azterketan datza.
• Nosologia: Gaixotasunen sailkapenaz arduratzen den arloa.

Gaixotasun mota bereziak

• Gaixotasun nosokomialak: Ospitaletan harrapatu ahal direnak.
• Iatrogenikoak: Diagnostiko txar baten ondorioz agertu daitekeen gaixotasuna.

Gaixotasun Motak

A) Ez-infekziosoak

Patogenoek eragindakoak ez direnak (traumatismoak, gaixotasun degeneratiboak, gaixotasun genetikoak).

• Gaixotasun genetikoak: X kromosomarekin batera hedatu daitekeen gaixotasuna (odola koagulatzeko zailtasuna, adibidez hemofilia). (Oharra: Diabetesa ere aipatzen da testuan).
• Gaixotasun mentalak: Nortasunaren aldaketa ezohikoak (psikosia, eskizofrenia).
• Organoen eta sistemen berariazko gaixotasunak: Organo eta sistema ezberdinei eragiten diete (digestio, arnas, zirkulazio aparatuari, nerbio sistemari).
• Gaixotasun autoimmuneak.
• Istripuek eragindako gaixotasunak.

B) Infekziosoak

Patogenoek eragindakoak (birusak, onddoak, protozooak). Zeluleetan eta ehunetan hazten direnean infekzioa izaten da.

Kontzeptu garrantzitsuak

• Kutsagarritasuna: Mikroorganismoaren hedatzeko ahalmena.
• Infektibitatea: Agente infekziosoen finkatzeko eta ugaltzeko ahalmena.
• Patogenitatea: Patogenoak gaixotasuna eragiteko duen ahalmena.
• Biruslentzia: Patogenitate maila.

Gaixotasun Infekziosoen Faseak

1. Inkubatze aldia: Mikroorganismoa sartzen denetik lehenengo sintomak agertu arte.
2. Aldi prodromikoa: Seinale orokor ez-espezifikoak agertzen dira.
3. Aldi klinikoa: Sintomak eta seinaleak agertzen dira. Gaixotasunaren diagnostiko zehatza egiten da.

Prebentzio Estrategiak

1. Erreserbatorioari eta infekzio iturriari eragitea.
2. Ostalari posibleari eragitea.

Tratamendua

1. Seruma (Sueroa): Prestakin artifizialak dira, patogenoen kontrako antigorputz espezifikoak dituztenak. (Antigorputzak antigenoen aurka sintetizatzen diren defentsa proteinak, hau da, immunoglobulinen bidez lortzen dira). Pertsona edo animalia batengandik lortzen dira.
2. Txertoak: Gaixotasuna eragiten duen agente patogenoa hilik edo zatiturik duten prestakinak. Arriskurik gabeak.
3. Botikak: Gaixotasun infekziosoak farmazia-produktuen bidez kontrolatzea. Antibiotikoak dira garrantzitsuenak.

Organismoaren Defentsak

Organismoak immunitate-sistema bat du, kanpoko eta barneko defentsek osatua, barrura sartzen diren gai arrotzetatik babesten duena.

• Barneko defentsak: Globulu zuriak eta odoleko proteinak hartzen dute parte.

Transplanteak

Transplantea pertsona baten ehun edo organo bat osorik edo zati bat gorputz berean edo beste organismo batean landatzea da.

Arbuioa

Hartzailearen organismoak ez du beretzat onartzen transplantatutako organoa edo ehuna. Hori ez gertatzeko, ziklosporina bezalako botikak erabiltzen dira.

Transplante Motak

1. Autotransplantea: Pertsona berean birlandatzea. Emailea eta hartzailea pertsona bera dira.
2. Isotransplantea: Genetikoki berdinak diren pertsonen artean egiten denean.
3. Alotransplantea: Espezie bereko baina konstituzio genetiko ezberdina duten bi banakoren artean.
4. Xenotransplantea: Espezie ezberdineko bi banakoren artean (adibidez, txerria-gizakia).