Pedro Ignazio Barrutiaren "Acto para la Nochebuena" antzezlanaren edizio kritikoa

Pedro Ignazio Barrutiaren Acto para la Nochebuena Antzezlanaren Edizio Kritikoa

Sarrera

Pedro Ignazio Barrutia Arrasaten jaio zen 1682an. Notario lanak egin zituen Arrasaten. Berarena da ezagutzen dugun lehen euskal antzerki lana, Acto para la Nochebuena (Gabonetako ikuskizuna), uste denez XVIII. mendearen hasieran idatzia, ekialdeko bizkaieraz. Antzezlana oro har euskaraz idatzita egon arren, akotazioak gazteleraz daude. Eskuizkribua Joan Carlos Gerra euskalari arrasatearrak aurkitu zuen XIX. mendearen bukaeran.

Grafiari dagokionez, originalean hainbat aldaketa eman ondoren, gerora, Azkuek Euskalzale aldizkarian argitaratu zuen lehenengo aldiz. Jarraian, originala galdu egin zen. 1960. urtean, Arestik Azkuek egindako lanaren ildotik, berriz argitaratu zuen Euskera aldizkarian. Honekin batera, Arestik zalantzan jarri zuen ea Barrutia benetako egilea ala kopiagile huts bat izan zen. 1965ean, Arestik berriro berrargitaratzen du antzezlana Teatro zaarra liburuan. Azkenik, 1983an, Joseba Lakarra euskalariak edizio kritikoa eta gaztelerazko itzulpena argitaratu zituen, bertan Barrutiaren bizitza, kezkak eta abar azaltzen zirelarik. Urte berean, gainera, Latxagak eskuizkribu originala aurkitu zuen. Horri esker, edizio faksimile eta paleografikoak egin ahal izan ziren.

Edizio faksimile hau izango da guk erabili duguna gure edizio kritikoa sortzeko.

Metodologia

Lehenengo eta behin, edizio kritikoarekin hasteko, atalak bereizi eta lerroak bosnaka zenbatu ditugu, izenburuak ere kontuan hartuz. Ondoren, grafia, letra larri zein xeheen erabilera eta hitz banaketa eguneratu ditugu. Behin hau eginda, hiru lekukotasun ezberdinez baliatu gara edizio kritikoa egiteko: Barrutiaren faksimilea, Azkueren argitalpena (1897) eta Arestiren argitalpena (1960).

Jarraian, lekukotasun guztiak bildu eta erkatu ditugu, batetik besterako aldaerak ateratzeko asmoz. Aldaeren arteko ezberdintasunak oharren bidez aparatu kritikoan adierazi ditugu. Hau egiteko hainbat modu daudela jakinik, aparatu positiboa egitea erabaki dugu. Honekin batera, zenbait ohar kultural eta linguistiko ere aipatu ditugu oin-oharren bidez. Nolanahi ere, oharretan grafia gaurkotzean burututako aldaketak ez ditugu adierazi, ahoskeran eragina izan duten aldaketak soilik zehaztu baititugu.

Grafia Aldaketak

Grafiari dagokionez egindako aldaketak eman aurretik, aipagarria da izenburuak eta akotazioak letra etzanez jarri ditugula. Era berean, esan, hitz banaketa eguneratu dugun arren, salbuespen batzuk mantendu ditugula; ez partikula aditz laguntzaileak jarraitzen duenean, batuta mantendu dugu.

Beraz, hurrengo hauek dira eguneratzean egindako grafia aldaketak:

• ...