Platon eta Aristotelesen Filosofia: Ideiak, Arima eta Gizartea

Ezagutzaren Teoria Dialektikoa

Ezagutzaren teoria dialektikoa ideien mundu ulergarrirako sarbidea lortzen duen prozesua da. Ideia gorenarekin eta errealitatearen ikuspegiarekin amaitzen den goranzko prozesu mentala izango da. Gero behera joan behar da egia eta ezagutza kontatzera. Dialektikan 2 zentzu daude: Sokratesen metodoa eta Platonen metodoa. Sokratesen metodoa galdera eta erantzun sortan datza, bere helburua egiazko ezagutza lortzea da. Platonen metodoa zientzia dela jakintza ezagutzarik mailarik altuena, lerroaren analogia asmatuko du. Jakintza eduki behar dugu maila gorenera heltzeko.

Dualismo Antropologikoa

Dualismo antropologikoa Platonen antropologiari lotuta dago etikarekin eta politikarekin, ideia garrantzitsuenak azaltzen hastea. Dualismo antropologikoak baieztatzen du gizakia arimaz eta gorputzez osatutako izaki gisa ulertzen baitu. Arima Platonentzat, orfismoaren eraginez, substantzia inmaterial, disolbaezin, jainkotiar eta hilezkorra da. Arimen transmigrazioan sinesten zuen, arima ez zen berarekin hiltzen. Gorputzaren dimentsioa baztertzea ez da jarrera aszetikoa, baizik eta baita arimak jatorri duen errealitate ideala gogoratzen hasteko bidea ere. Arimaren aldean gorputza mugatua da, aldakorra eta hilkorra. Gorputza mundu sentikorrean eta arima ideien mundura. Platonen ustez, arima ez da gorputzarekin sortuko eta gero gorputzarekin elkartuko da. Mugimendu zirkularra egiten du eta gorputza arimaren kartzela da.

Bertuteak eta Klase Sozialak

Etika platonikoaren erdian bertutea egongo da. Jakinduria edo zuhurtzia Sokratesentzat: Ongia zer den dakienak ezin du gaizki jokatu. Bertuterik gorena arima arrazionala da. Klase sozial honetan agintariak filosofoak dira. Ezin izango dute familiarik edo ondasun materialik izan. Arazketa arima araztea funtsezkoa da ideien mundura sartzeko. Harmonia: justiziaren bidez adierazten da, «arimako alderdien arteko akordio» gisa. Polisean edo isonomiaren printzipioan klase sozial bakoitzak bere eginkizuna betetzen duenean. Gizarte platonikoan gizarte hierarkizatua izango da non klase bakoitza bere arima motaren arabera definitzen da. Pertsona bakoitzak heziketa eta mota bat jasoko du.

Hileformismoa

Hileformismoa 2 mende lehenago hasitako prozesu baten gailurtzat har daiteke. Aristoteles Platonen dizipulu izan zen bi hamarkadaz, akademiaren garairik emankorrenetan. Haien ezberdintasunak: ontologiari dagokionez. 2 errealitate desberdinen arteko haustura egongo da: betiereko ideia aldaezinen mundua, mundu sentigarria deritzona, bigarren mailako errealitatetzat duena. Ideien munduari lehentasun ontologikoa aitortzen dioenez, benetako ezagutzaren eremua bera dela usteko du, mundu sentigarriko ezagutza ez-jakintasun mota bat besterik ez dela azalduz. Platonen filosofia idealista mundu sentigarriaren ezagutza bigarren maila batean kokatuz. Errealitatea bitan banandu eta mundu sentigarria eta adigarria bereiztuz. Platon bi mundu edukiko ditu eta Aristoteles mundu bat. Benetako errealitate bakarra mundu naturaleko objektu edo substantzia sentikorrek osatzen dutena. Aristoteles esaten zuen ikusi eta ikutu ahal dena existitzen zela. 2 osagaiz osatuta: materia (bakoitza orden bat daukala) eta forma (orduan bakoitza forma desberdin bat).