Prosa Literarioa eta Antzerki Gintza

PROSA LITERARIOA

-Prosa literarioa

. Hezkuntzak bere forma natural edo arruntean hartzen duen Egitura. Ez dago errimen eta neurrien menpe.

-2 prosa mota daude:

. Prosa utilitarioa à Helburu jakin bat du

. Prosa artistikoa à Hiru genero ditu: narrazioa (herri ipuinak, narrazio laburrak, novela edo eleberriak) , oratoria (hitzaldiak) eta historia (biografiak, kronikak, memoriak eta gutunak)

-Grezian sortu zen literatura (mendebaldean)

. Gehienbat prosa utilitarioa erabili

. Pixkanaka prosa artistikora urbiltzen hasi

. Azkenean poesiaren gainetik jarri

-Prosaren historia:

. Grezian du jatorria, Greziako klasikoetan

, Herodoto, Platon, Aristoteles (beraiengaitik hasi)

. Erretorikaà ondo hitz egiteko eta idazteko artea à eragin handia izango du ondorengo idazle erromaterretan.

Idazleak: Zizeron (erretorikaren teknika oso ondo erabili), San Agustin eta Santo Tomas

-Prosak eremu berriak hartu

-Geroago zalduntza liburu eta poema epikoetara pasatu

-Espainian XVI. mendean à Lazarrillo de Tormes

XVII. mendean à Zerbantesen Don Quijote

XIX. mendean à Erromantizismoarekin prosak eragin handia artu fixismoaren esparruan. Errenazimenduaren ondoren, prosa eta poesiaren arteko tarteak lauzotu (batzuetan ez dakigu zer gauden erabiltzen)

EUSKARAZKO PROSA KLASIKOA

-Prosa utilitarioak dira (hasieran helburu bat du)

-Gehienbat eliz-gizonak ziren.

-XVI. mendeko zenbait gutun à abeltzaintza, sukaldaritza eta beste batzuetakoak

-Euskal Artzain liburua à Juan Perezen narrazioarekin prosa artistikoa à Helburu erlijiosoa du

. Axular: oso prosa bikaina idatzi eta hurrengo belaunaldientzat eredu bihurtu.

. Leizarraga: bibliako itzulpena egin

-Prosako lehenengo liburua: Joanes Leizerragaren bibliako itzulpena

-XIX. Mendetik Aurrera

. Idazle laikoak agertu (eliz-gizonak ez direnak à prosa artistikoa erabili)

. Denen kexka Euskararen egoera zen

. Europan oso landutako generoak

-Eleberriak, antzerkia, ipuin bildunak, kazetaritza…

ANTZERKI GINTZA:

-Literaturako genero bat

-Ikusleen aurrean antzezteko idatzizko literatura lanak egitean datza.

-Antzerkiak 2 dimentzio à Antzerki testua (idazten dena) eta antzezpena (zuzenean egiten dena)

-3 azpi genero: Komedia, tragedia eta Tragikomedia/drama

KOMEDIA:

. Bukaera zoriontzua

. Pertsonaia arruntak

. Normalean helburu irrigarria

TRAGEDIA:

. Zorigaiztoko bukaera

. Pertsonaiak gatazka handien aurka borrokatu

. Bere balio eta sinesmenak kolokan jarri

TRAGIKOMEDIA / DRAMA:

. Bietariko azpigeneroa da

. Pertsonaia mirezgarriak eta arruntak

. Gertaera tristeak edo barregarriak

. Drman à konplexotasun gaiak erabili