San Agustinen Filosofia: Fedea, Arrazoia eta Zoriontasuna

Fedea eta Arrazoimena: Ezagutzeko Sinetsi

Filosofia eta erlijioa elkarri lotuta daude, eta kristautasunean biak funtsezkoak dira egia bilatzeko. Kristau erlijioa Jainkoaren errebelazioan oinarritzen da, eta judaismoan eta beste kultura batzuetan sortutako ideiak ere hartzen ditu kontuan. II. eta III. mendeetan, kristautasuna Erromatar Inperioan zabaldu zen, eta horren ondorioz, greko-erromatar filosofia bereganatu zuen. Horrela, lehen pentsalari kristauek fedea eta arrazoimena uztartzea beharrezkoa ikusi zuten, eta erlijioa defendatzeko argudio filosofikoak sortu zituzten.

Patristika eta San Agustinen Ikuspegia

Patristika izeneko pentsamenduaren parte izan zen San Agustin, eta bere ustez, fedea eta arrazoimena ez ziren elkarri kontrajarriak, baizik eta elkar osatzen zuten. Agustinoren arabera, fedeak arrazoimena gidatzen zuen, eta arrazoimena funtsezkoa zen fedea ulertzeko. Kristautasuna ez zen erlijio bakarra, filosofia ere bazen, Jainkoa egia zela eta horrela zoriona eta ongi gorena lortzeko bidea ematen zuelako.

Fedearen eta Arrazoiaren arteko Elkarbizitza

Agustinoren ikuspegia XIII. mendera arte nagusitu zen, eta gaur egun ere garrantzitsua da pentsamendu kristauaren historian. Bere pentsamenduak oinarri sendoak ezarri zituen fedearen eta arrazoiaren arteko elkarbizitzarako, eta horrek eragin handia izan zuen pentsamendu filosofikoan eta teologian.

Antropologia: Zoriontasuna eta Jainkoa

Gizakiaren Egitura Dualista

San Agustinen antropologiak kristau ikuspegia eta Platonen eredu dualistaren eragina uztartzen ditu. Haren ustez, gizakia bi substantziek osatzen dute: arima eta gorputza. Gorputza hilkorra bada ere, ariman dago lehentasuna, arimari esker gorputza bizidun bihurtzen baita. Arima da gizakiaren parte iraunkorra eta arrazionala, eta horregatik, gorputz hilkorra baino garrantzitsuagoa da. Hala ere, Platonen ikuspegitik urrunduz, San Agustinek adierazten du arima eta gorputza elkarren osagarri direla eta gizakiaren osotasuna bateratzen dutela.

Arimaren Jatorriari buruzko Teoriak

Arimaren jatorriari dagokionez, San Agustinek bi teoria aipatzen ditu:

• Arima gurasoengandik transmititzen dela, jatorrizko bekatuaren transmisioarekin lotuz.
• Jainkoak banaka eta zuzenean sortzen dituela arimak, arimak bereziki Jainkoarengandik datozen izakiak direla azpimarratuz.

Zoriontasuna eta Jainkoa

Gizakiaren azken helburua zoriontasuna da, eta zoriontsu izatea gizakiaren nahi handiena da. San Agustinentzat zoriontasuna Jainkoa ezagutzean eta harekin batasunean lortzen da, Jainkoa delako egiazko zorionaren iturria eta betierekotasunaren ardatza. Ondasun materialak iragankorrak dira eta ez dute zoriontasun osoa eskaintzen; Jainkoak bakarrik eskaintzen dio gizakiari betiko zoriontasuna. Hala ere, gizakia bere helburua lortzeko ahulegia da, eta Jainkoaren grazia beharrezkoa zaio salbazioa eta zorion betea eskuratzeko.

Ezagutza: Egiaren Bidea eta Jainkoaren Argitasuna

Egiaren Bilaketa eta Eszeptikoen Kritika

San Agustinentzat, gizakiaren helburua zoriontasuna da, eta zoriontasun hori egia aurkitzea da. Egia hori Jainkoa denez, Jainkoa ezagutzeak gizakia zoriontsu eta jakintsu bihurtzen du. Agustinek egia bilatzeko bidea aztertu zuen, eta eszeptikoen ustea kritikatu zuen. Eszeptikoek ziurtasunez ezagutza lortzea ezinezkoa dela esaten zuten arren, Agustinek adierazi zuen badirela egia ukaezinak, hala nola, existitzen naizela ziurtasunez dakigula.

Ezagutza Sentikorra eta Arrazoimenezkoa

Agustinek ezagutza bi motatan bereizi zuen: sentikorra eta arrazoimenezkoa. Sentikorra zentzumenetatik datorren ezagutza da eta eguneroko bizitzan funtsezkoa da, baina ez du egia iraunkorrik eskaintzen, baizik eta aldakorra eta mugagabea da.

Jainkoa eta Ideia Eredugarriak

Arrazoimenezko ezagutzak egiak bilatzen ditu, eta horren barruan bi maila bereizi zituen Agustinek:

• Zientzia: Kanpoko errealitatearen ezagutza ematen duena.
• Jakinduria: Betiereko egiak ezagutzen dituena.

Agustinek Jainkoa unibertsoaren jatorria eta egia guztiaren iturria bezala ikusten zuen. Jainkoa betierekoa, aldaezina eta sinplea da, eta mundua bere ideiez sortu zen, Jainkoaren borondate aske baten ondorioz. Jainkoak materia sortu zuen, eta bertan gauza guztien haziak jarri zituen, denborarekin agertzen joan diren izakien sorrera ahalbidetuz.

Askatasuna eta Gaitzaren Arazoa

Gaitzaren Jatorria: Ongiaren Absentzia

San Agustin gaztaroan gaitzaren arazoari buruzko galderak asko kezkatzen zuen, batez ere munduan agertzen ziren gaitz fisikoak (gaixotasunak, lehorteak, eta abar) eta moralak (gaiztakeria, gerrak, krimenak, mendekua) ikusita. Lehenik, manikeismoaren pentsamendua onartu zuen, ustez gaitza Ongiaren eta Gaitzaren printzipioetatik zetorrela. Hala ere, kristau bihurtu zen eta manikeismoaren ikuspegia baztertu zuen, bere kezka oinarrituz Jainkoaren errebelazioan eta Plotinoren neoplatonismoan, gaitzaren arazoari erantzuna bilatzeko.

Agustinentzat, Jainko bakarra eta guztiz ona zen, eta ezin zuen gauza txarrik sortu. Beraz, gaitza ez zen benetan existitzen, baizik eta ongiaren absentzia zen (privatio boni). Gaitza izateko, ongiaren erabilera desegokia izan behar zen. Gaitzaren aspektu moralari dagokionez, gizakiak borondate okerra egiten du, eta jatorrizko bekatuaren ondorioz, gizakiak ezin zuen bere helburua (zoriontasuna) lortu Jainkoaren graziarik gabe.

Graziaren Beharra eta Pelagianismoa

Agustinentzat, pelagianismoaren usteak, non gizakiak ongi eta txarra aukeratzeko ahalmena zuen, okerrak ziren. Haren arabera, grazia beharrezkoa zen, baina gizakiak ez zuen ongi egiteko indarrik. Jainkoaren laguntza izan behar zen, gizakiaren askatasuna berreskuratzeko eta zoriontasuna lortzeko beharrezkoa zen laguntza.

Historiaren Filosofia: Lurreko eta Jainkoaren Hiriak

Bi Hirien Kontrastea

Agustinek historia ikuspegi kristau teologiko batekin interpretatu zuen, hau da, historia helburu argi batera bideratuta dagoela uste zuen: Jainkoaren Hiriaren garaipena. Bi errealitate nagusi kontrajarri deskribatu zituen: Lurreko Hiria eta Jainkoaren Hiria. Lurreko Hiria gizakiaren interesen, boterearen eta harrokeriaren isla da. Mundu honetan, gizakiek beren nahien arabera jarduten dute, Jainkoaren ordenen aurka.

Historia Lineala eta Garaipena

Jainkoaren Hiria, aldiz, maitasun eta hoberentzia perfektuan oinarritzen da. Agustinentzat, gizakiaren azken helburua Jainkoaren Hirian bizitzea da, non fedea, ongia eta betiko zoriona nagusi diren. Historia bi hiri hauen arteko borroka da: Lurreko Hiriak Jainkoaren Hiriaren aurka egiten duen bitartean, Jainkoaren Hiriak ontasuna lortzeko borrokatzen du. Agustinek historia ez zirkularra, baizik eta lineala dela azpimarratu zuen, hasiera eta amaiera argi batekin.

Gainera, Agustinek esan zuen historiako gertaerak Jainkoaren esku-hartze zuzena direla. Jainkoak munduaren helburua gidatzen du, eta nahiz eta gizakiak askatasunarekin borrokatu, azkenean Jainkoaren Hiria garaile aterako da. Horrela, historia ikuspegi erlijioso batekin interpretatu zuen, betiko hirirantz bideratutako bidaia.

Platonen Filosofiaren Eragina San Agustinengan

Platonismoaren Sintesi Kristaua

San Agustinek Platonen filosofia hartu zuen bere pentsamenduaren oinarri nagusitzat, baina aldi berean, bere ikuspuntu kristauek eragin handia izan zuten Platonen ideien interpretazioan. Agustinek, Platonen pentsamendua egokitu zuen kristau irakaspideekin, eta horrela, filosofia kristauaren lehen sintesi garrantzitsua sortu zuen. Hiru mailatan azal daiteke Platonen eragina Agustinengan:

1. Antropologia Dualista: Platonen arabera, gizakia arima eta gorputzaren arteko harreman baten bidez osatzen da, eta arima hilezkorra da, gorputza baino garrantzitsuagoa. Agustinek ikuspegi hori bereganatu zuen, baina, kristau ikuspegitik, Jainkoak sortu zuela arima gorputzarekin batera sinetsiz. Agustinen ustez, arima ez da aurreexistitzen, eta haren ezagutza Jainkoak ezarritako ideietan oinarritzen da.
2. Metafisika edo Ontologia: Platonek ideien mundua eta mundu sentigarria bereizten zituen, eta Agustinek ere bi errealitate mota hauek bereizi zituen. Jainkoa eta haren ideiak eredugarriak dira, eta mundu fisikoa, aldiz, aldaezina eta etengabe aldatzen ari den errealitate bat da. Hala ere, Agustinek Platonen mundu perfektuaren eredua Jainkoaren adimenean kokatu zuen, eta ez Platonen ideien munduan.
3. Ezagutza: Agustinek, Platonen ideia unibertsalak eta betierekoak onartzen zituen, baina Platonen mundu ulergarrian kokatu beharrean, Jainkoaren adimenean kokatu zituen. Jainkoak argitzen du adimena, eta horrela, Agustinoren arabera, egia ezin da ezagutu Jainkoaren argitasunik gabe. Platonen eguzkiaren irudia erabiltzen du Agustinek, eta horrela, Jainkoa da egia eta ezagutza argitzen duen argia.

Horrela, Agustinek Platonen filosofia egokitu zuen, baina aldi berean bere fede eta ikuspegi kristaua aplikatu zituen, filosofia kristauaren oinarri sendoa osatuz.