Saúde e enfermidades: tipos e prevención

Que é a saúde?

Segundo a Organización Mundial da Saúde (OMS), "a saúde é un estado de completo benestar físico, mental e social, e non só a ausencia de afeccións ou enfermidades".

Factores de risco para a saúde

Os factores de risco poden ser:

• Non modificables: herdanza xenética, idade e sexo.
• Modificables: dependen do comportamento das persoas, como os hábitos alimentarios e hixiénicos, os comportamentos de risco e os factores ambientais nocivos.

Clasificación das enfermidades segundo a súa orixe

Enfermidades infecciosas

• Causadas por microorganismos patóxenos (virus, bacterias, fungos ou protozoos).
• Poden ser transmisibles ou contaxiosas.

Enfermidades non infecciosas

• Non son causadas por microorganismos.
• Non son transmisibles.
• Exemplos: enfermidades hereditarias ou xenéticas, mentais, específicas de órganos e sistemas, autoinmunes ou causadas por accidentes.

Axentes patóxenos

Os microorganismos patóxenos que causan enfermidades infecciosas en seres vivos susceptibles (hóspedes) son: virus, bacterias, protozoos e fungos.

Clasificación das enfermidades segundo a súa rapidez e duración

Agudas

• Maniféstanse rapidamente.
• Son de curta duración.
• Exemplos: catarros, gripe, gastroenterite.

Crónicas

• Desenvólvense con lentitude.
• Duran moito tempo, en ocasións toda a vida.
• Exemplos: artrite, diabetes mellitus.

Clasificación das enfermidades segundo a súa distribución

Esporádicas

• Só se producen algúns casos na poboación.
• Exemplo: derrames cerebrais.

Endémicas

• Exclusivas ou habituais dunha rexión concreta.
• Exemplos: paludismo en zonas tropicais, tuberculose en Galicia.

Epidémicas

• Enfermidades infecciosas que atacan a un gran número de persoas nun período curto de tempo.
• Se afecta a moitos países ou a todo o planeta, denomínase pandemia.
• Exemplos: peste, gripe, SIDA.

Vías de transmisión dos axentes patóxenos

As vías de transmisión dos axentes patóxenos (que poñen en contacto ao patóxeno co hóspede) son:

• Contacto directo (tétano, ETS).
• Vectores de transmisión (malaria, peste).
• Auga ou alimentos (cólera, salmonelose).
• Aire (gripe, catarro, tuberculose).

Etapas da enfermidade infecciosa

1. Período de incubación: entre o comezo da infección e a aparición dos primeiros síntomas.
2. Período prodromal: o corpo comeza a reaccionar ao patóxeno. Aparecen signos xerais inespecíficos (malestar, febre, dor de cabeza...) pero aínda non se manifestan os síntomas característicos da enfermidade. A enfermidade é, neste período, altamente contaxiosa.
3. Período clínico: aparecen os síntomas característicos da enfermidade. A reacción do organismo ao patóxeno é aparente.
4. Período de convalecencia: os síntomas da enfermidade comezan a desaparecer. O organismo elimina ao patóxeno e repáranse os deterioros sufridos.

Reservorio e fonte de infección

• Reservorio: hábitat natural dun axente infeccioso, no que se multiplica e perpetúa.
• Fonte de infección: hábitat ocasional a partir do que o microorganismo patóxeno pasa ao hóspede.

Nalgúns casos o reservorio é tamén a fonte de infección, como no sarampelo, no que as persoas son reservorios e fontes; mentres que noutros casos ambos os factores son distintos, como na peste, na que o reservorio son as ratas e a fonte de infección as pulgas.

Defensas contra a infección

Defensas externas

Barreiras naturais:

• Pel e mucosas intactas.
• Secrecións ácidas (zumes dixestivos, secrecións vaxinais).
• Saliva, bágoas.
• Flora intestinal.

Defensas internas

• Inespecíficas: fagocitose e inflamación.
• Específicas: ataque de linfocitos e anticorpos.

Inmunidade

A inmunidade é a resistencia do organismo fronte á infección causada por patóxenos ou substancias estrañas. Hai dous tipos de inmunidade:

• Inmunidade innata ou inespecífica.
• Inmunidade adquirida ou específica.

Memoria inmunolóxica

Unha característica da resposta inmune específica é a memoria inmunolóxica, que consiste na capacidade do sistema inmune de xerar unha resposta maior, máis rápida e máis duradeira ao contactar de novo co mesmo antíxeno. Isto débese a que en cada contacto cun antíxeno, os linfocitos deixan unha descendencia de linfocitos de memoria que se activan rapidamente no seguinte contacto co mesmo antíxeno.

Inmunidade adquirida

Pode ser:

• Natural ou artificial.
• Pasiva ou activa.

Inmunización artificial

Conséguese mediante a utilización de vacinas e soros.

• Vacinas: preparacións inocuas dun axente infeccioso ou dalgún compoñente ou produto tóxico seu tal que, ao ser administradas ao organismo, non causan a enfermidade nin danos, pero inducen nel unha resposta inmune primaria.
• Soros: preparados que conteñen anticorpos específicos contra o axente causante dunha enfermidade e producen a curación desta enfermidade ao ser inoculados no organismo enfermo.