Sozialismo utopikoa

Langile-mugimenduak orduko lan-baldintzak kaskarren kontra egindako borrokekin lotuta ikuskerak sortu ziren. Sozialismo utopiko deritzonaren pentsalariak: Robert Owen, Charles Fourier, Henri Saint-Simongoa. Beraientzako justizia hurrengoa da: jende guztiak izatea lan baldintza duineko enplegua, hezkuntza jasotzeko aukera, laguntza madikoa jasotzekoa, erretiro-pentsioa, etb. Utopiko esan sioten, zentzu txarrean, haren asmoak ameskeriak eta lortu ezinak zirelako. Ez dira inolaz ere utopikoak, batzuk kooperatibismoaren aurrekari dira, produkzio-bideen jabetzeaz ari dira: langileak lantoki diten instituziozko behargin ez ezik haren jabe ere izatea.

Marxek eta Engelesek beste zerbait proposatu zuten: langile-klaseak bereganatu zezala denbora batez instituzio burges hura, eta baliatu zedila hartaz estatu beharrezkoa izango ez zen gizarte berri baterantz egiteko. Historia borroka luze bat izan da orain arte, beti izan dira gatazkan esplotatzaileak eta esplotatuak, produkzio-bideen jabeak eta norberaren lan-indarra besterik ez duel. Marxismoal zenbait fase bareizten ditu: hasierako komunismoa, esklabotza, feudalismoa eta kapitalismoa. Azken horren ordez, beste bar ezarriko da aldi baterako: sozialismoa. Geroago, fase berri eta behin betiko bat iritsiko omen da: komunismoa. Marxen pentsamoldean badira bi kontzeptu: ideologia eta alineazioa.

John Rawls-en esanetan, gizartean zer leku izango duten jakin gabe pertsona arrazional eta askeek elkar hartuta, haietan oinarrituta eraiki litzateke gizartea. Gizartean norberak zer leku izango duen ez jakite horri ezjakintasun-estalkia ditu zion. Egoera horretan,denek bi printzipio hauek adostuko lituzkete: Pertsona guztiek dute eskubode bera oinarrizko askatasunek ahalik eta hedadura handiena hartzen duten sistema baten kide izateko; eta desberdintasun ekonomiko eta sozialak bi baldintza hauek eratu behar dira: aukera berdintasuna eta abantaila gutxien dituztenen onurarik handienerako eratuko dira