O Substantivo en Galego: Morfoloxía e Flexión

1. Caracterización Morfolóxica

Morfoloxicamente, o substantivo, igual que o adxectivo, está constituído por un lexema e dous morfemas constitutivos de xénero e número. Ademais, ten a posibilidade de verse incrementado por morfemas facultativos (prefixos e sufixos).

1.1. O Xénero

O xénero, igual que o número, son morfemas constitutivos do substantivo porque son inseparables da súa natureza. Ademais, o substantivo posúe xénero e número de seu, non condicionados pola concordancia.

1.1.1. Valores do Xénero

O xénero en galego ten dous valores:

1. Permite agrupar e clasificar substantivos en dúas clases morfolóxicas: masculino e feminino. Son masculinos: nomes rematados en -o, agás radio, moto e foto. Os nomes das letras -h- e -b-, etc.
2. Permite establecer diferenzas de significado paralelas de palabras opostas polo xénero:
   • Individual/colectivo: froito/froita
   • Meirande/menor: cesta/cesto
   • Morfoloxía diferenciada: zapato/zapata
   • Río/comarca: o Ulla/a Ulla

1.1.2. A Formación do Feminino

O feminino de substantivos e adxectivos fórmase comunmente coa terminación -a que se une directamente á forma do masculino se esta acaba en consoante ou vogal tónica (ex: deus/deusa; avó/avoa) ou substitúe a vogal final da forma do masculino se remata en vogal átona (ex: presidente/presidenta).

Con todo, hai algúns casos especiais:

• Nomes rematados en -án: -á (ex: capitán/capitá). En troques, os adxectivos despectivos (ex: folgazán/folgazana).
• Nomes rematados en -ón: -oa (ex: león/leoa). Despectivos: -ona (ex: cabrón/cabrona).
• Nomes rematados en -ín: -ina (ex: bailarín/bailarina). Agás ruín, que é invariable.
• Nomes rematados en -ún:
  1. cabrún/cabrúa, cervún/cervúa, vacún/vacuna.
  2. escaldún/escalduna.
  3. común, que é invariable.
• Nomes rematados en -én: é invariable.
• Vogal ou ditongos tónicos:
  • Os substantivos tenden a engadir -a.
  • Os adxectivos son invariables (ex: avó somalí/avoa somalí).
  • Algúns substantivos son invariables (ex: chimpancé).
  • Adxectivos: nu/núa, cru/crúa, só/sóa, mao/má.
  • Presentan características morfolóxicas especiais: grou/grúa, xudeu/xudía, sandeu/sandía.
• Nomes rematados en -és:
  • Os xentilicios que acaban en -és presentan o feminino en -esa (ex: cambadés/cambadesa).
• Formacións Especiais:
  • Algunhas palabras de xénero feminino presentan terminacións especiais sobre a mesma base léxica (ex: heroe/heroína).
  • Noutros casos, masculino e feminino presentan morfemas diferenciados (ex: cabalo/egua).
  • Casos de sincretismo: o artigo ou adxectivo adquire valor diacrítico (ex: estudante, artista...).
  • Non presentan flexión: a xirafa, a vítima...

1.2. O Número

A flexión numérica é común a todos os substantivos, pero o uso lingüístico determina que algúns só se usen en singular (ex: plebe, ouro, prata). Outros tenden a usarse só en plural.

Regras para a Formación do Plural