Substantzia puruak eta nahasteak

NATURA

1.-MATERIAREN KONPOSIZIOA

Materia: Masa duen eta espazioan leku bat hartzen duen, hau da, bolumena duen , oro da materia. Masa eta bolumena materia guztien propietate komunak dira,horiei, propietate orokorrak deritzo.

Sistema materialak:

 Materia eta hura osatzen duten substantzia guztiak aztertzeko, haren zati mugatu bat aukeratu eta isolatu behar da. Kontzeptu hauek bereizi behar ditugu:

• Materia, kontzeptu orokorra da.
• Sistema materiala, materia zati bat da. Materia aztertzeko isolatzen da. Solido abada, gorputza esaten zaio.
• Substantzia materia mota jakin bat da. Substantziek zenbait propietate dituzte, zaporea, dentsitatea, irakite-puntua eta solidotze-puntua substantzien propietateak dira.

BEHAKETA ESKALAK:

 Sistema materialaren tamainari begira, bi behaketa eskala erabil daitezke, hura aztertzeko:

• Makroskopioa: Neurri-unitateak erabiltzen dira, esaterako, metroa, eta argi-urtea
• Mikroskopioa: Zenbait tresna erabili behar dira, hala nola, lupak eta mikroskopioak. Esaterako, mikrometroak (milímetro-milarena) eta nanometroak (mikrometro-milarena), erabiltzen dira. Zelulak,molekula,eta atomoak ikertzen dituzte.

KONPOSATUAK ETA ELEMENTUAK

Substantziak osatzen dituzten substantziei substantzia puruak.  Substantzia puruek, propietate bereizgarriak dituzte. Horiei esker, substantzia puruak identificatu eta gainerako substantzia puruetatik bereiz ditzakegu. Bi substantzia puru mota:

• Konposatuak: Substantzia simpleagotan deskonposa daitezke, metodo kimikoen bidez. Ura, h eta o osatuta, gatza ere, sodioz eta kloroz osatuta.
• Elementuak: Deskonposatu ezin diren substantzi puruak. Esaterako, hidrogenoa, oxigenoa, eta burdina elemntuak.

ATOMOAK,MOLEKULAK, ETA KRISTALAK

Materia unitate txikiz osatuta, atomoz. Elementu baten unitaterik txikienak, elementuaren propietate berak dituzte. Gas nobleen atomoak soilik egon daitezke isolatuta naturan. Gainerakoak elkartu egiten dira eta molekulak edo kristalak sortzen dituzte:

• Molekulak: Atomo kopuru jakin bat elkartzean sortzen dira. Elementu desberdinen, eta berdinez atomoz osatuta egon daitezke. H2O desberdinen, O2 berdinen.
• Kristalak: Atomo kopuru zehaztugabe bat elkartzean sortzen dira. Atomo, desberdinen eta berdinez osatuta egon daitezke. Burdina, berdinez. Burdina sulfurua, FeS2, desberdinez. Kristalek atomo proportzio finkoa dute.