Ura Lurrean: Banaketa, Zikloa eta Irisgarritasun Arazoak

Lurra eta Ura

Lurraren gainazalaren %70 ura da; horregatik, gure planeta "Planeta Urdina" deitzen zaio. Hala ere, munduko hamar pertsonetatik bik ez dute edateko ur segurua eskuratzeko aukerarik.

Lurreko Uraren Banaketa

• %97,5 ur gazia da.
• %2,5 bakarrik da ur geza.

Edateko Uraren Eskuragarritasuna Eskualdeka

• Saharaz azpiko Afrika: %57.
• Latinoamerika eta Karibe: %86.
• Ekialdeko Asia eta Ozeano Barekoa: %100.
• Asiako hego-ekialdea: %85.
• Afrikako iparraldea eta Ekialde Ertaina: %87.
• Herrialde Garatuak: %100.

Uraren Irisgarritasuna

3 pertsonatik 1ek (%33 inguru) ez du edateko ur segurua lortzeko aukerarik.

Mundu osoan, 2.100 milioi pertsona baino gehiagok ez dute edateko ura eskura.

Saneamendu-sistemen Gabeziak

Munduan, 10etik 6k (%60) ez dute saneamendu egokirik.

Estres Hidrikoa

Herrialde askok ur-eskaera eskuragarri dagoena baino handiagoa dute, edo bestela, kalitate baxuko urak erabiltzen dituzte.

Beste Arazo Batzuk

263 milioi pertsonak 30 minututik gora behar izaten dute ur bila joateko.

Uraren Kalitatea:

• %74 segurua
• %14 oinarrizkoa
• %4 batere segurua ez

Uraren Egoerak

Ura hiru egoeratan aurki daiteke:

• Likidoa: Ibaiak, aintzirak, ozeanoak...
• Solidoa: Izotza, glaziarrak.
• Gaseosoa: Lurrunketa eta hodeiak.

Uraren Zikloa

1. Lurrunketa: Ur likidoa lurrun bihurtzen da.
2. Kondentsazioa: Lurrunak hodeiak sortzen ditu.
3. Prezipitazioa: Ura euri, elur edo kazkabarraren bidez lurrera itzultzen da.
4. Infiltrazioa eta Isurketa: Ura lurzoruan sartzen da edo ibai eta ozeanoetara doa.

Ibaiak Nola Sortzen Diren

• Euriaren eta izotz urtzearen bidez.
• Lurpeko uren gainazaleratzean.

Ur Kontinentalak

• Ur gezak dira (itsas urak baino gatz gutxiago).
• Giza kontsumorako egokiak diren urak %1 baino gutxiago dira.

Motak:

• Azaleko urak: Glaziarrak, elurra, ibaiak, aintzirak.
• Lur azpiko urak.

Itsas Urak

• Itsasoek eta ozeanoek osatzen dute.
• Ur gazia dira.

Ibaiaren Ibilbideak

Goiko Ibilbidea

• Menditsua, malda handia eta uraren abiadura azkarra.
• Higadura handia: lurzorua higatzen dute eta arroilak edo haitzarteak sortzen dituzte.
• Ur-jauziak eratzen dira malkarretan.

Erdiko Ibilbidea

• Malda txikiagoa eta uraren abiadura motelagoa.
• Higadura gutxiago, baina materialak garraiatzen dituzte.
• Meandroak: Ibaiaren bihurgune handiak sortzen dira.

Beheko Ibilbidea

• Malda eta abiadura txikia.
• Materialak pilatu eta ordoki alubialak sortzen dira.
• Bokalak: Ibai ur gezak eta itsas ur gaziak nahasten dira.
• Deltak: Material pilaketek sortutako triangelu-formako eremuak.