Utopiak, Antiutopiak eta Utopiaren Amaiera

Antiutopiak: Utopia Negatiboak

Antiutopiak utopia negatiboak dira. Antiutopiaren arabera, pertsonok geure esku izango bagenitu gizarte ideala lortzeko bitartekoak, pentsamolde utopikoek diotena betetzeak ondorio kaltegarriak ekarriko lituzke.

Adibide Nabarmenak

Huxley: Bai mundu berria

Antiutopia ezagunenetako bat Aldous Huxleyren Bai mundu berria da. Lan honetan:

• Zientzia eta teknika giza ekintza guztietan nagusitzen dira, eta, ondorioz, gizartea erabat planifikatuta eta teknifikatuta dago.
• Agintarien artean, azkarrena herritarrak esklabo bihurtzen dituena da, eta horretarako, sedukzio-teknika eraginkorrak erabiltzen dira.
• Mundu berri bat sortzen da, baina askatasuna eta giza borondatea desagertu egiten dira.

Orwellen Ikuspegia

George Orwellen lanek ere ildo beretik jotzen dute:

• Aurrerapen teknologikoei gure harremanetan sartzen uzten badiegu, ondorio txarrak izango ditugu, estatuak gizakiak kontrolatzeko eta menderatzeko erabil ditzakeelako aurrerapen horiek.

Antiutopien Funtzioak

Antiutopiek, utopiek bezala, bi funtzio nagusi betetzen dituzte:

1. Gizarteko egoera jakin bat salatzea.
2. Gizarte-ekintza bideratzea edo hausnarketa eragitea.

Antiutopiek ez digute idealik proposatzen. Aldiz, ohartarazten gaituzte: beste bide bat hartzen ez badugu, etorkizun iluna izan dezakegula erakusten digute.

Pentsamendu Utopikoari Kritikak

Utopia positiboek kritika ugari jaso dituzte historian zehar:

• Egia bihurtzeko ezintasuna: Kritiko batzuen arabera, ezinezkoa da utopia positiboak errealitate bihurtzea. Gizakia den modukoa da, bere akats eta bertuteekin, eta ezin da errotik aldatu gizarte perfektu batera egokitzeko.
• Esperientzia historiko negatiboak: Historian, utopiak gauzatzeko saiakerek, mesede egin beharrean, kalte handiak eragin dituzte askotan. Erregimen diktatorialak sortu dituzte, eta askatasun eta berdintasun txikiagoa ekarri dute praktikan.
• Totalitarismoarekiko lotura: Utopia askok gizartearen erabateko kontrola eskatzen dute helburuak lortzeko. Horrek, sarritan, indarkeria erabiltzea dakar, eta askatasunik gabeko gizarteak sortzen ditu. Boterea gutxi batzuen esku (pribilegiatuen esku) geratzen da, eta agintariek kontrako iritziak errotik kentzen dituzte. Beraz, totalitarismoa eta utopiaren ezarpen praktikoa batera ager daitezke.

Utopiaren Amaiera?

XXI. mendean, gizarte justuago bat lortzeko gizarte-utopiak indarra galtzen ari direla dirudi. Hona hemen horren adierazle izan daitezkeen gertakari batzuk:

• Aurrerapenaren paradoxa: Aurrerapen zientifiko eta teknologikoek arazo asko konpondu dituzten arren, hondamendi larriak ere ekarri dituzte (adibidez, hondamendi nuklearrak, ingurumenaren suntsiketa), etorkizunari buruzko baikortasuna murriztuz.
• Estatu-plangintzaren porrota: Estatuaren plangintza zentralizatuaren bidez berdintasuna eta ongizatea lortu behar zuten erregimen asko erregimen totalitario edo autoritario bihurtu dira.
• Merkatu-ideologiaren mugak: Munduko biztanle gehienak pobrezian bizi dira oraindik, eta merkatu-ideologiak, ekonomiaren soluzio goren gisa aurkeztu arren, ez dirudi gai denik desberdintasun horiei modu eraginkorrean aurre egiteko.
• Globalizazioaren homogeneizazioa: Komunikabideek eta informazio-sare globalek jokabideak bateratu eta, gainera, tradizioak, kulturak eta sinesmenak homogeneizatu egiten dituzte. Horrek norberaren eta taldearen identitatea ahultzea ekar dezake, eta, ondorioz, arazoei aurre egiteko irudimen kolektiboa mugatu.

Gaur egun, errealismo politikoa deritzona ari da nagusitzen, eta utopia, ideal gisa, desagertzen ari dela ematen du. Galdera da: uko egin behar al diogu utopiari, etorkizun hobe bat irudikatzeko gaitasunari?