Variedades dialectales del gallego
Clasificado en Otras materias
Escrito el en 
gallego con un tamaño de 9,59 KB
Variedades dialectais:
FONETICA:esta a gheada,fenomeno fonetico que consiste na pronuncia do g coma unha aspirada,xeralmente farinxea /h/,en calquera posicion.o seseo,isto é,a inexistencia do son /c ou z/e a sua pronunca como /s/.cando o fenomeno producese en posicion inicial de silaba denominase seseo explosivo ou prenuclear e cando so se produce no final de silaba e seseo implosivo ou posnuclear.a evolucion das vogais nos grupos latinos -ult-,-uct-,-oct- e -ori-,ainda dando -oi- no galego estandar,presenta distintas solucions:-ui- no occidente coruñes e convivencia de -ui e -oi- no galego oriental.MORFOLOXIA:encontramos a perda do -n- intervocalico,que provoca que para o plural dos nomes rematados en -n no singular se dean varias posibilidades(ladrons-ladros).a evolucion das terminacions latinas -anum,-anos,-anam,-anas presenta duas solucions maioritarias:-án para masculino e feminino,e -ao para masculino,-á para feminino.os demostrativos presentan tres paradigmas:este,esta,esto é o de maior extension xeografica e a diferenza xenerica so se establece coas terminacion -e,-a,-o;iste,esta,esto o masculino aparece hipercaracterizado coa vogal radical i;este,esta,isto a hipercaracterizacion corresponde a forma neutra.pronome suxeito de terceira persoa de singular:el ou il.pronome suxeito de segunda persoa de singular:ti ou tu.a terminacion verbal -des do galego estandar e a maioritaria xeograficamente fronte as outras solucions -is,-s, -ndes.no preterito de indicativo hai variantes para a segunda e terceira persoa de singular -eches,-este fronte -iche e -iu fronte -eu.na terminacion da primeira persoa de singular deste mesmo tempo,na primeira conxugacion,fronte ao ditongo decrecente comun do galego estandar,algunhas areas occidentais presentan unha solucion con vogal seguida de nasal -en,-in fonte -ei.SINTAXE:encontramos o cheismo,que consiste no emprego do pronome che para obxecto directo e indirecto,habitual no occidente da coruña.o teismo consiste no uso do pronome "te" tanto para acusativo coma para dativo,habitual no baixo miño,en falas do leste de ourense e nas portelas de zamora.LEXICO:mirar no centro e sur de pontevedra e un arquilexema que se usa co valor de ver e mirar.cheirar desde fisterra a guarda,asi coma noutras areas do sur,e semanticamente neutro,non toma unha significativacion negtiva ou positiva,polo que debe de estar marcado con adverbios, e ai outras zonas en que cheirar ten un significado negativo en oposicion a ulir ou oler.bloque occidental:esta configurado por tres areas:AREA FISTERRÁ:presenta seseo explosivo e cheismo.ademais dentro desta area podese diferenciar duas zonas,na do xallas empregase o ditongo -ui- e a vogal tematica -i- na terceira persoa do preterito,na zona do tambre-barbanza empregase -oi- e a vogal tematica -e-.AREA BERGANTIÑÁ:non se da nin o seseo explosivo nin o cheismo.a ditongacion e a terceira persoa do preterito,presenta -oi- e vogal tematica -i-.AREA PONTEVEDRESA:ten como fenomeno caracteristico a ausencia de cheismo, isoglosa que permite diferenciala da area fisterrá,dividese en duas subareas.na subarea ulla-umia,con ditongo -oi-,paradigma de deicticos esta,este,esto;vogal tematica -e- na terceira persoa do preterito.microsubarea verdugo-miño,con ditongos -ui-,-oi-;paradigma de deicticos este,esta,isto;distincion de vogal tematica na terceira persoa do preterito.bloque central:dividese en duas areas:AREA MINDONIENSE:presenta os pronomes nosoutros e vosoutros no canto de nós e vós;resolve a terceira persoa do preterito na segunda e terceira conxugacion coa vogal tematica -e-;ademais tamen se da desprazamento acentual nas formas verbais cantábamos en vez de cantabamos.AREA LUCU-AURIENSE:o mais salientable e o paradigma de deicticos iste,esta,esto e o pronome suxeito de terceira persoa -il;a oposicion vogal na tematica da terceira persoa do preterito;e a acentuacion etimoloxica en cantabamos,cantaramos.bloque oriental:as tres areas que aqui encontramos comparten a terminacion -ín en lugar de -iño.AREA ASTURIANA:manten o -l- intervocalico latino,presenta os posesivos meu,tou,sou,mía,túa,súa;posue a terminacion -íus,-ías;artigo el,a,l´;oposicion singular/plural no pronome lle/lles,llo/llelo.AREA ANCARESA:comprende a zona dos ancares leoneses e presenta gheada,vogais nasalizadas;palatalizacion do -a- tonico,cheismo e demostrativos estos,esos,aquelos.AREA ZAMORANA:producese confusion nos ditongos -oi-,-ou- e ausencia de ditongo en mutuo,truta;presenta a terminacion -iño fronte a -ín;pronome persoal lle,le para singular e plural e tamen presenta teismo.a narrativa do exilio:a tematica da guerra civil:
a represion politica da guerra e a inmediata posguerra obrigou a que un elevado numero de militantes,ou simples simpatizantes,da causa galega tivese que marchar cara o exilio.sen dubida foi bos aires o principal nucleo desta forzada marcha cara o exterior:rafael dieste,lorenzo varela ou luis seoane entre outros moitos,residian ali,onde fundaran editoriais,como citania,emecé ou galicia,e levan a cabo diversas iniciativas culturais e politicas.neste espazo xurde unha nova narrativa que se nutre,dunha banda,da cronica realista,mesmo autobiografica,arredor da infancia e da adolescencia dos propios autores que a redactaron e,doutra,das peripecias vividas durante a guerra civil ou os anos proximos a ela.estes textos amosan un evidente desfase cronoloxico entre o momento en que foron compostos e o da sua efectiva publicacion:de feito,tan so ramon de valenzuela publica a primeira das suas duas novelas en data proxima a sua redaccion"non agardei por ninguen" e "era tempo de apandar".pola sua parte silvio santiago manifesta mais a preocupacion por narrar os acontecementos historicos que por construir un texto literario,asi o podemos apreciar en "o silencio redimido" ou por parte de anton alonso rios coa sua obra "o siñor afranio ou como me rispei das gadoupas da morte".o relato popularizante:anxel fole:o intento de trasladar ao texto escrito as formulas da narracion oral configura estilistica e tematicamente as duas primeiras achegas narrativas de anxel fole,"a lus do candil" e "terra brava".a mestura de elementos de caracter fantastico,tirados da cultura popular,coa constancia do recurso do humor,constitue o eixe definidor dunha narrativa que ademais,se alicerza na paisaxe das terras bravas de lugo,consituindo unha especie de pequeno tratado etnografico,unha recreacion do folclore por parte do autor.tamen publicou "contos da neboa" e "historias que ninguen cre".a narrativa social:x.neira vilas:outros autores inician a sua producion nos anos 60 desde perspectivas tematico estilisticas diferentes,ainda que tamen neles se rexistra a pegada das innovacions tecnicas achegadas polos grandes narradores europeos e americanos.este e o caso de xohana torres,autora de "adios,maria",obra na que confluen a narrativa de iniciacion sentimental e a perspectiva social que inclue o mundo da emigracion europea e as tensions entre o espazo rural e o urbano no seo da comarca de vigo.pero o autor de maior exito sera xose neira vilas,procedente dunha familia labrega emigrou a america na sua mocedade,nos 90 retornou a galicia,a sua obra reflicte precisamente,eses dous espazos que conforman o seu roteiro vital:po unha parte,e autor dun conxunto de volumenes,un deles,"memorias dun neno labrego" converteuse nun autentico exito de vendas ao longo dos anos,que conforman o que se denomina como o ciclo do neno-adolescente,a esta obra compre engadirlle "cartas a lelo" e "aqueles anos do moncho".nestas tres obras o autor mostra a opresion social,economica e cultural da galicia campesiña daquel tempo desde os ollos dun protagonista infantil.por outra parte,o mundo da emigracion xorde en obras como "camiño bretemoso"ou"remuiño de sombras",nestes textos o compromiso social vai da man do emprego de tecnicas innovadoras,como a mestura de diferentes linguaxes ou a ruptura da linealidade temporal.vida e obra de alvaro cunqueiro:naceu en mondoñedo.en santiago de compostela,como estudante na universidade,participou en tertulias e diversas actividades a beira doutros artistas e escritores do seu tempo.no 1931 proclamase a segunda republica e cunqueiro entra a formar parte do partido galeguista ao tempo que inicia o seu percorrido como escritor.o seu primeiro libro de poemas sera "mar ao norde",ao que lle seguen outros dous volumes:"cantiga nova que se chama riveira"e"poemas do si e do non".en 1936 co estoupido da guerra civil,afastase dos ideais que apoiara ata ese momento e aproximase ao bando franquista.partira cara madrid e ainda que seguira a escribir poesia,cunquio da posguerra aparecera como prosista.publicara "merlin e familia" e a este lle seguen "as cronicas do sochantre","escola de menciñeiros","se o vello sinbad volvese as illas","xente de aqui e de acolá"e "os outros feirantes".a sua derradeira obra sera "herba aqui e acolá".foi un importante articulista de xornais e revistas,cando se trasladou a vigo dirixiu o xornal faro de vigo ata 1970 e sera no 1981 a data do seu falecemento.