XIX. Mendeko Industrializazioa eta Langile Mugimendua Espainian

Espainiako eta Euskal Herriko Industrializazioa

Industrializazioa berantiarragoa izan zen Espainian Europako beste herrialde batzuetan baino. Atzerapen horren kausa nagusiak hauek izan ziren:

• Ikatz gutxi egotea.
• Garraio-azpiegitura eskasak.
• Barne-merkatu ahula, biztanleriaren eroste-ahalmen txikia zela eta.
• Kapital urritasuna eta, ondorioz, inbertsio gutxi.

Espainian, prozesua XIX. mendearen lehen erdian hasi zen, Kataluniako kotoi-ehungintzan. Mendearen bukaeran, siderurgia garatu zen Euskal Herrian.

Industria-gune nagusiak

Lehen industriak gune zehatz hauetan garatu ziren: kotoi-industria Katalunian (Bartzelona inguruan) eta siderurgia Andaluzian, Asturiasen eta, batez ere, Euskadin. Hasieran Malagan labe garaiak egon baziren ere, industria iparraldean garatu zen, bereziki Bilboko itsasadarraren inguruan.

Garapena Euskal Herrian

Gainerako euskal lurraldeetan, industrializazioa Bizkaian baino motelagoa izan zen:

• Gipuzkoan: papergintza eta ehungintza nabarmendu ziren.
• Araban: industria bigarren mailakoa zen.
• Nafarroan: landa-eremuko jarduerak ziren nagusi.
• Ipar Euskal Herrian: garapena Baionako portuaren ingurura mugatu zen.

Prozesua bultzatu zuten neurrien artean, 1855eko Trenbide Legea eta Espainiako Bankuaren garapena nabarmentzen dira.

Langile Mugimenduaren Hastapenak

Espainiako langileen lan- eta bizi-baldintzak oso gogorrak ziren. Lehen manifestazioak ekintza luditak izan ziren, hau da, makinak eta fabrikak suntsitzeko ekintzak.

1840tik aurrera, lehen langile-elkarteak sortu ziren. Langileak beren artean laguntzeko antolatzen hasi ziren, batez ere gaixo edo greban zeuden bazkideei laguntzeko, eta lan-baldintza hobeak aldarrikatzeko. Geroago, Langileen Nazioarteko Elkartearen (Lehen Internazionala) eraginez, talde berriak sortu ziren Madrilen eta Bartzelonan. Testuinguru horretan sortu zuen Pablo Iglesiasek Partido Socialista Obrero Español (PSOE) eta, horri lotuta, Unión General de Trabajadores (UGT) sindikatua.

Gizarte eta Ideologia Kontzeptuak

Klase-gizartea: maila sozioekonomiko bereko gizabanakoek osatutako klaseetan (behekoa, erdikoa eta goikoa) banatutako gizartea da.

Ekintza ludita: XIX. mendeko mugimendua izan zen. Langileek lanpostuak suntsitzen zituzten makina berrien aurka protesta egiten zuten, makinak apurtuz.

Sindikatua: langileen interesen defentsarako eta sustapenerako elkartea da.

Proletariotza: industrializazioaren ondorioz sortutako langile-klaseari erreferentzia egiteko erabilitako terminoa da.

Kapitalismoa: jabetza pribatuan eta merkatu askean oinarritzen den sistema sozioekonomikoa da. Helburu nagusia aberastasuna sortzea da.

Sozialismoa: jabetza publiko edo kolektiboan oinarritzen den sistema sozioekonomikoa da. Helburua berdintasuna lortzea eta klase-gizartearekin amaitzea da.

Anarkismoa: gizakiaren erabateko emantzipazioa lortu nahi duen ideologia politikoa da, estatuaren eta askatasuna mugatzen duen beste edozein aginteren aurka eginez.

Nazionalismoa: gizabanako edo talde batek bere nazioarekiko duen partaidetza- eta nortasun-sentimenduari lotutako ideologia politikoa da.