Glosario de Términos Históricos de la Península Ibérica

Aula Rexia : Denominase así ó conxunto de homes ilustres que asesoraban ó reí visigodo nos concilios del reino, también chamada officium palatinum, estaba formada exclusivamente por laicos. Bárbaros: Término pexorativo, por consideralos atrasados, para referirse ós pobos que se atopaban máis alo do limes do Imperio romano e non tiñan a cultura e a lingua latinas. Atraídos por un clima máis benigno e as riquezas do Imperio romano foron aproximándose á fronteira ata que a partir do S. III comezaron a cruzala.Ante a posibilidade de facer fronte a esas incursións, os romanos chegaro a pactos con algúns deses pobos. No século IVd.C conseguiron invadir o Imperio Romano de Occidente. Os hunos ou os xermanos son exemplos de pobos bárbaros. Castro: Asentamento fortificado situado nunha colina que se deu dende o 1200 a. C. Aprox. Por todo o noreste peninsular e que da nome á cultura castrexa (resultado da mestura dos pobos indoeuropeos que chegaron á península a comexos do I milenio a.C. Algúns deles estiveron habitados e outros, foron únicamente refuxio defensivo, por iso, sitúanse en lugares estratéxicos que faciliten a súa defensa e o control visual do territorio. A poboación que habitaba neles, adedicabase á agricultura, ganadería e pesca e marisquería nas zonas próximas á costa, así como á metalurxia. Conventus: Entidade administrativa romana, que se xeneralizou en Hispania durante o S. I d. C., que poseía unha rede de funcionarios ca controlaban. Xogaba tamén un papel relixioso de estímulo do culto ó emperador e xurídico como centro de administración de xusticia inferior á provincia. Economía predadora: Forma de explotación dos recursos que desenvolveron os humanos durante o Paleolítico (2.5 millones a. C. Hasta el 10.000 a. C) baseada na caza, na pesca e na recolección de froitos. Este modo de vida, vai ligado a un constante nomadismo en procura de alimento. Estés grupos humanos eran reducidos e carecíande xerarquización social oí división do traballo. En canto á cultura material, os principais restos arqueoloxícos son instrumentos de pedra tallada que servían para a caza e a pesaca, así como as pinturas rupestres. Destacan os xacementos de Atapuerca e Altamira. Guerras cántabras:Denominanse así ós enfrentamentos entre as tropas romanas lideradas polo propio emperador Augusto e os pobos do norte peninsular (cántabros, astures e galaicos) a fináis do S. I a.C (29-19 a.C). Entre as causas deste conflito, estaba o control das minas do norte peninsular. Supuxeron o fin da conquista romana do territorio peninsular.Con elas, Roma proclama a Pax Romana, finalizando o seu porceso de expansión Foron inmortalizadas en Roma no Ara Pacis. Megalitismo: Expresión culturalpropia do Mediterráneo e da Europa atlántica xurdida no Neolítico e que se prolonga ata o Ida Bronce Final,caracterizada por construccións arquitectónicas feitas de grandes bloques de pedra (megalitos). Entre os principais tipos de monumentos megalíticos destacan os enterramentos colectivos (antas, mámoas ou tholos) os menhir (posiblemente indicadores de camiños) e os Crómlech ou círculos líticos (posiblemente relacionados con cultos propiciatorios do ciclo agrícola)Carta de población:Documento polos que os reis dos reinos cristianos concedían a nobles ou comunidades a creación ou ocupación dunha vila ou cidade. Estas cartas concedían unha serie de privilexios a cambio de xurar fidelidade ó concesionario e el pago dos tributos periódicamente. Se deu durante a Reconquista, ás primeiras das que se teñen constancia datan do S. IX 

Manso: Terras que o señor feudal concedía ós campesiños para o seu sustento a cambio del pago dunhas rentas en forma de diñeiro, especie (unha parte da colleita, animáis, etc.) o servicios personáis como traballar gratuitamente na reserva señorial.Marca hispánica:Nome que recibiu o espacio ganado polos francos ós musulmanes no nordeste de Hispania nos últimos anos do século VIII. Co nombre de “marca”, os carolinxios denominaban espacios de frontera co fins de defensa militar, que eran comandados por un marqués. Mesta:Institución fundada por Afonso X o Sabio en 1273 que agrupó a gremios xa existentes de pastores e se encargou de velar polos intereses da ganadería ovina castelá. Se lle otorgaron toda unha serie de privilexios como a circulación libre, a posibilidad de pastar nas terras comunais, exencions de impostos de paso, protección xurídica, etc. Foi abolida en 1836.Mozárabe:Denominase así ós cristians que permaneceron no Al- Andalus trala conquista. Debían pagar un tributo para conservar a súa relixión por iso o seu número foi descendendo bien por conversions ó Islam, ben por emigrar á zona cristiana. Destacaron na ilustración de manuscritos como o Apocalipsis do Beato de Liébana Presura: Dereito de propiedade recoñecido a aqueles que houbesen posto en cultivo terras abandoadas pasando a ser os sus lexítimos poseedores. Por situarse orixinalmente en zonas fronterizas cos musulmans debían comprometerse a súa defensa. Se deu, sobre todo, durante o primeiro periodo da Reconquista.Taifas :Denominación que reciben os territorios nos que se fragmentou Al- Andalus trala caída do último califa no 1031. O poder o detentaban os antiguos gobernadores provinciais ou familias destacadas. Para mantener o poder chegaron a aliarse cos l reies cristianos frente a outras taifas musulmana. Converso: Concepto que acabou usándose para designar aos xudeus que se bautizaron aínda que os houbo que seguiron practicando o xudaísmo en segredo. As conversións xeneralizáronse co decreto de expulsión de 1492. Algunhas institucións aprobaron os Estatutos de limpeza de sangue para impedir o acceso dos “cristiáns novos” ou “marranos” que era como se lles coñecía despectivamente.Gran Armada

Uníón de Armas:Proxecto do conde-duque de Oliveirais de 1626 que pretendía que todos os reinos participasen proporcionalmente con homes e diñeiro no sostemento do Exército. Foi aceptado a medias polas cortes de Aragón e Valencia que recadaron senllos subsidios pero rexeitado totalmente polas de Cataluña. Valido:Personaxe que durante o período dos Austrias menores (S. XVII) gozou da confianza do monarca e exerceu en exclusiva o poder en nome deste. Os dous máis destacados foron o duque de Lerma con Felipe III e o conde-duque de Oliveirais con Felipe IV. Xuntas do Reino de Galicia:Institución creada no S. XVI composta por un representante de cada unha do sete provincias. A súa función era a recadación de impostos, recrutamento de homes para o Exército así como aconsellar e elaborar informe sobre o estado do Reino. Conseguiu a recuperación do voto en Cortes en 1622.Antigo réxime:Despotismo ilustrado:Forma de gobernó que conxugaba o absolutismo coa Ilustración. Deuse en Europa na segunda metade do S. XVIII. Carlos III é un dos paradigmas do mesmo. A imposibilidade de resolver a contradición entre aplicar os principios ilustrados sen transformar as bases do Antigo réxime provocou o seu fracaso. Motín de Esquilache:Revolta popular en Madrid en 1766. As razóns do motín foron unha mestura de cuestións, por unha banda estaba a carestía e a alza de prezos o que provocou malestar na poboación e por outro a aversión cara ao ministro, por ser estranxeiro, da nobreza. Esquilache tivo que irse pero un ano máis tarde Carlos III expulsou aos xesuítas por considerarlles culpables do sucedido.

Paz de Utrecht:Tratado asinado en 1713 polo cal se recoñecía a Felipe V como reí de España pero a cambio esta perdía todas as súas posesións europeas e a colonia de Sacramento en América, que irían parar a Holanda, Austria, Saboyá e Portugal respectivamente, ademáis de Menorca e Xibraltar que pasarían a mans inglesas, que tamén se beneficiarían do asentó de negros e o navío de permiso durante trinta anos. Regalismo borbónico: Política impulsada polos Borbóns no S. XVIII que considera un dereito do reí e non unha concesión do Papa, o nomeamento dos representantes eclesiásticos. O Concordato de 1753 outorgáballe á Coroa o Padroado Universal en todos os seus territorios o que lle permitía o control sobre a Igrexa e os seus ingresos.