Euskal Erliebea: Euskal Mendiak eta Ebroren Sakonunea

EAEn bi erliebe úntate nagusi daude: Euskal mendiak eta Ebroren sakonunea.

Euskal Mendiak

Pirinioen eta Kantauriar mendikatearen artean daudekokatuta baina geomorfologiaren arabera Pirinioen jarraipena da.. Materialak, aro sekundarioan fosa metatutako hareharriak, kareharriak, eta margak dira. Alpetar orogenesian, sedimentu horiek tolestu ziren Bizkaiko golkoaren/atlantikoaren paraleloan. Euskal mendien barnean,

hainbat unitate paralelo bereizten dira iparretik hegora: 1) itsasertzeko mendilerroa; 2)itsasertzaren aurreko mendilerroa; 3) Bizkaiko sinklinalekoak; 4) Bizkaiko antiklinalekoak, gehiena uren banalerroan; 5)iparraldeko korridoreak; 6) hegoaldeko arroak; eta 7) hegoaldeko mendikateak.

Iparraldeko isurialdean, mendilerroak ipar mendebaldetik hego ekialdera hedatzen dira eta ibai sarea ordea hegoaldetik iparraldera. Beraz, ibaiek higatu dituzte mendilerro horiek haran txikiak sortuz baita itsasadarrak ere (Pasaia,, Deba,, Bilbo).Kostako erliebea, harritsua da. Ekialdean Pirinioetako ardatzarekin bat egiten duen eremuan silizioa nagusi da.

1) Itsasertzeko mendilerroa Gipuzkoako kostaldetik hedatzen da eta mendilerro horretan hareaharriak edonon dauden. Adibidez, Jaizkibel mendian.

2) Itsasertzaren aurreko mendilerroa, bizkaiko golkoarekin paraleloa egiten du eta kareharria eta arrearía dira nagusi eta altitude txikiko gailurrez osatuta dago. Gailurrak:Jata, Sollube,, , Arno, Andatza, atxerre...

3) Bizkaiko sinklinaleko mendilerroa Gipuzkoako Murumenditik Bizkaiko Oiz mendirairo hedatzen da eta hareharria da nagusi.

4) Bizkaiko antiklinaleko mendilerroa uren banalerrotik hedatzen da hasieran eta ondoren Bizkaiko ardatz nagusia heltzen da. Bi isurialdeen arteko mendilerroetan kareharria dago eta besteetan hareharria. EAEko gailurrik altuerak mendate hauek dira:Gorbeia, Aizkorri eta Aralar . Kareharrizko eremuek modelatu karstikoaren itxura dituzte.Bizkaian adibidez Anboto,eta Ganekogorta azpimarrartu ditzakegu.

5) Iparraldeko korridoreak. korridore daude luzetara haien helburua komunikazioa erraztea dena: 5.1kostaren paraleloan doa (Zumaia-Donostia) 5.2Bizkaiko antiklinal eta sinklinalaren artean (Bilbo-Durango-Elorrio).

Hegoaldeko isurialdean, mendilkateak mendebaldetik ekialdera hedatzen dira,

6) Hegoaldeko harroak. aurrepiriniar sakonunearen luzapena da eta Zadorra ibaia dago. Kuaternarioko materialez osatua. Ekialderantza, lehenik Arakil ibaiak zeharkatutako Altsasuko korridorera igarotzen da eta azkenik, Iruñeko arrora ailegatzen da. Beste arro batzuk daude:haien artean Trebiñokoa(burgos), Gazteizko mendien eta Toloño mendizerren artean kokatuta.

7) Hegoaldeko mendilerroak.bi lerrotan daude banatuta: iparraldekoa( Gasteizko mendiak Urbasa mendizerrarekin batzen dena) eta Ebroren sakonunearekin lotzen den hegoaldeko beste bat (Toloño mendilerroa).

Mendebaldean beste hiru mendizerra multzo daude: Badaia, Arabako lautada mendebaldetik ixtaen duena;Kuartango eta Urduña haranen arteakoa eta Artzena mendizerra.

Ebroren Sakonunea

Arabar Errioxan ageri da eta iparraldeko muga Toloño mendizerra da. Aro tertziarioko materialak ditu, adb, buztina edo igeltsua. ibai terrazak daude Ebroren ertzeetan.