Euskal herriko autonomia estatua

98KO HONDAMENDIA

-Ma.Kristina erregorde Alfontso XII.Ko hiltzean.

gobernu kotserbadore eta liberala txandakatuz.

-98ko krisia:Kubako mugimendu independentista berriz piztu Filipinetan ere mugimendu independentista hasi zen. Espainiak Amerikan eta Asian sortutako inperioaren amaiera ekarri zen.

gertaera hauen ondorioetako bat erregenerazionismoa izan zen:Espainiak atzerapena gainditzeko erreformak bltzatu zuten.

BERREZARKUNTZAREN KRISIA.1902-1931

ALFONTSO XII AREN ERREINALDI KOSTITUZIONALA 1902-1923

-Konstituzioak eta txandakatze sistemak jarraitu zuen.

-Kazikismoa desagerrarazi nahi izan zuen,ez zen lortu.

-Liberalek eta kontserbadorek ia ez zuten ordezkatzen herritarrei.

-Euskaldun eta katalan burgesek aldderdi nazionalistei babesa ematen hazi zen.

-langile zati batek errepublikanoei,sindikatuak indar handia hartuz

-1909 aurrera hainbat krisi egon zen.

PRIMO DE RIVERAREN DIKTADURA

Miguel primo de Riverek estatu kolpe bat eman zuen erregearen onespenaz:

diktadura militar bat hasi zen:

-Konstituzioa bertan behera

-gortean desegin

-Alderdi politikak eta sindikatuak debekatu.

Iraundu zuen 20ko oparotasun ekonomikoari esker:

-obra publikoak egin.Urtegiak…

-Industria indartu

-Estatuko monopolioak sortu ziren:Campsa,telefono Cia…

Kritikak jasotzen hasi zen 27tikaurrera:

-Intelektualak,ikasleak,langileak,nazionalistak...1030ean dimititu

Alfontso XIII.Ak.Gobernu berria antolatu zuen:

-Hauteskundeak

-Konstituzioa berrezarri

-Jende asko kontra zuen diktaduraren konplizetzat hartzen zuen

ERREPUBLIKAREN GARAIPENA ETA BI URTEKO ERREFORMISTA

BEHIN BEINEKO GOBERNUA ETA 1931KO KONSTITUZIOA

-Alfontso XIII erbesteratu zuten.

-Behin behineko gobernu bat eratu zen: Donostiako Ituna sinatu zuteenek osatu zuen gobernua

-Sanjurjon estatu-kolpe frustatua

-Erreformak hasi ziren

-Alderdi errepublikanoen irabazii zuen.

BIURTEKO ERREFORMISTA.

ISTILITUAK:

-Denak ez zeuden ados konstituzioarekin (erligioaren tratera)

-Errepublikaren aurkako konspirazioak egon ziren.

-Alcala Zamoraerrepublikako presidentea

PRESIDENTE

-Azañak erreformak egiten jarraitu

KONTRA

-Lurjabe handiak

-Elizako Goi.Hierarkia.

BIURTEKO KONTSERBADOREA ETA FRONTE POPULARRA

BIURTEKO KONTSERBADORE:

-Zentroko eta eskuineko hauteskunde berriak

-Aurreko erreformak aldatu eta indargabetu

-Sanjurjo askatu eta bere militarrak lehenengo karguetara bueltatu

-Tentsioak eskuinaren eta ezkerraren artean:Iraultzak Asturiasen eta kataluña

FRONTE POPULARRA:

-Ezkerreko alderdi:politikoakelkartua socialista+komunista+errepublikano+ezkertia+nazionalista batzuk

-eskubian:Falange española+CEDA alderdikoak

GERRA ZIBILA:

-Estatu kolpea eta espainiaren zatiketa:

espainia bi zatitan banatu zen estatu kolpearen arabera:

ALDE:armadaren zatibat,karlistak,monarkikoak,konserbadoreak,falangistak,elizaren zati handi bat/kanariak,balearrak,nafarroa,gaztelako,galizia,extremadura,andaluzia

KONTRA:errepublikanoak/aragoi zati handi bat,espainia,katalunya,levante,madril,andaluzia

-Bi eremuetako politika eta ekonomia:

Gerra hasi ondoren errepublikako gobernuan agintea ia desagertu egin zen

Heremu nazionalean agindua bateratzeko defentsa nazionalerako junta sortu zen

-Gatazkaren zabalkundea nazioartean:

nazionalak->italia faxistatik+alemania nazitik,armak eta soldaduak jaso zituzten

errepublikak->sesb+brigada internazionalak:gerra materiala+aholkularitza militarra+boluntarioak

EGUNEROKO BIZITZA GERRAN ZEHAR

ALDAKETAK:

1.gosea:

-eremu errepublikanoan arazo larria izan zen

-ekoizleek elikagaiak gorde eta merkatu beltzean salgai jarri zituzten garestiago

-errazionamendua jarri zuten martxan eta finkatu zen bakoitzari zenbat elikagai eman

2.bonbardaketak:

-eremu errepublikanoak bonbardatzen zituzten,madril eta bartzelona izan ziren hiri kaltetuenak

3.Errepresaliak bi bandoetan:

-bando bakoitza beste bandoko jarratzaileen aurka hartu zituen errepresaliek zaildu zuten

-paseoak,salaketak,fusilatuak hobi komunetan

-nazionalen biktimak:sindikalistak,ezkertiarrak,intelektualak,militar errepublikanoak

-errepublikanoen biktimak:kazikeak,lur-jabe handiak,enpresariak,kleroko kideak

GERRA ZIBILAREN ONDORIOAK:

EKONOMIKOAK::-azpiegiturak eta garraiobideak suntsitu

-industrian ez zen kalte handirik izan

-etxebizitza erori   

-nekazaritzan ekoizpenak behera egin zuen

GIZA-ONDORIOAK:-giza galera handiak egon ziren

-errefuxiatuak

KULTURALAK:-intelektual gehienak errepublikarekiko leial izaten jarraitu zutenez erbestera ihes egin behar izan zuten

EUSKAL LURRALDEAK

1936KO AUTONOMIA ESTATUA:

-1931an bigarren errepublika ezarri zenean,konstituzio errepublikanoa aldarrikatu zen

-1936-10-01 autonomia estatua onartu zen

GERRA ZIBILA EUSKAL LURRALDETAN:

-gerra hasi eta bi hilabetera nazionalek euskadiren eta frantziaren arteko muga kontrolatzen zuten

-donosti eta gipuzkoaren zati handi bat konkistatual zituzten

-gasteiz eta araba

-nafarroa karlisten babesarekin,gerraren hasieratik nazionalen esku geratu zen

-1939an tropa faxistek euskal lurraldeak okupatu zituzten