Galego protoestandar

Unha das principais preocupacions dos noso escritores foi a falta dunha norma escrita comu´n.Neste proceso o galego pasou por diferentes modelos de norma,de xeito que podemos recoñecer o período concreto ao que pertenece un texto en funcion das características linguísticas.

Carazterízase pola presenza de castelanismo,dialectalismo e vulgarismo propios da fala pois toman como referencia a lingua oral popular e recorren ao castelán.Os escritores desta época amosan xa unha clara vontade interdialectal,isto é,non se limitan a reflectir a fala da súa zona natal,senón que intentan empregar trazos linguísticos e vocabulario das diferentes variedades xeográficas do galego.O esforzo destes primeiros autores,cómpre ter en conta que comezaron a escribir en galego sen dispor de ningún referente ou modelo linguístico,xa que daquela nin sequera se coñeciá a tradiccion leteraria medieval,a lingua dos cancionairos.Pondal ten moi enconta o portugués literario e bota man de cultismos tirados directamente do latín ou do grego.De aí´o seu gusto pola conservacion de grupos consonánticos cultos e o recusro a cultismos insólitos.No que respecta á otografia recorreron fundamentalmente o modelo da lingua castelan que era a que mellor coñecían.O problema residía,polo tanto,na representacion dos fonemas que non existen en castelan.Asi mesmo,a escrita XIX usa apostrofes e guions para representar as contraccions e os encontros vocalicos propios da lingua falada.

Nun intento de acadar un idioma galego máis puro,os escritores da época pretenden liberar o galego das interferencias do castelan,a lingua dominante durante séculos.Isto levaos a incorrer no hipergaleguismo ou diferencialismo.Alguns castelanismos aínda se maneñen nesta etapa.Ademais neste periodo o uso do galego esténdese a todo tipo de xéneros e temas,polo que cómpre cubiri os baleiros léxicos propios dunha lingua que vivira un periodo tan longo de marxinacion ,afastada dos rexistros formais e escritos.A divulgacion dos textos favoreceu o uso de arcaismos que comezan a aparecer.Canto ao portugues o afán por distanciarse do castelan lévaos a substituir termos galegos por lusismos.En cambio,outros prestamos do portugues acaba aceptandose.Tamen aparecen prestamos doutros idiomas.A real academia galega fundada en 1906non comeza a publicar o dicionario ata 1913,tampouco sera a academiaquen presente os aliceres para o establecemento dunha norma do galego escrito,senon as irmandades da fala e o seminario de estudos galegos.Os aspectos mais detectables destas normas son:

-Rexeitamento de i grego (Y)e selccion exclusiva do i latino (I)para representar o fonema /i/na marxe silábica

-Grafemas ll e ñ para a representacion de / / e / /

-Eleccion de x para a representacion de / /

-Emprego de h segundo a etimoloxia

-Mantemento de grupos consonanticos nas voces cultas

-Abandono do apostrodo e reducion do uso do guion

-Plurais animas e caraves para as polisilabas agudas rematadas en -l no singular.

Abrangue dende a Guerra Civil ata os anos 70.A producion escrita en galego se manten no exilio.A recuperacion posterios comeza en 1950 coa fundacion da editorial Galaxia.Esta supon unha continuidade no proceso de simplificacion ortografica iciciado polas normas de 1933.Asi mesmo,podese apreciar a intencion de evitar hiperenxebrismos e dialectalismos.Autores como celso emilio ferreiro ou Álvaro cunqueiro pretenden acadar un rexistro literario digno para o galego,pero e ben patente a vecilacion no momento de se decidiren polo emprego ou non dos grupos cultos.En 1965impártese por primeira vez cursos da lingua e literatura galega na universidade de compostelá.En 1970 a real academia publica as sas primeira snormas.En 1971 crease na universidade de santiago o instituto da lingua galega.Compre aclarar que ao longo destas tres fases os vulgarismos van estar presentes en maior ou menor medida na lingua escrita.

Correspóndese coa epoca en que o galego acada o estatus de lingua cooficial coa entrada en vigo do estatuto de autonomia(1981).Dende o momento en que o galego ten acceso a administracion publica a vida politica e ao ensino aumenta a necesidade de fixar unha variedade normativa estable.Asi en 1982 son declaradas oficiais as Normas ortograficas e morfoloxia do idioma galego,elaborada pola real academia galega e mais polo instituto da lingua galega .