Notre dame

PARIS-EKO NOTRE DAME KATREDALA//Aurrean dugun eraikin ikusgari hau frantzian aurkitzen den paiseko notre-dame catedral gotikoa da. 1177. urtean hasitakoa eta 1250. urte inguruan amaitutakoa.mariari eskainia, desusen amari, parisko Ile de la Cite uhartetxoan dago, Sena ibaiaren urea inguratzen dutena. Maurice de Sully arrtzapezpikuan bidalitako lana da eta hainbat arkitektoen parte artesa emango da.//Eraikuntzan erabilitako materiala harria da, harlandua hain zuzen ere.//Oinplanoak gurutze latinear forma du, mendebalderanzko norantzan jarria. Bost nabe dituen katedrala da, transeptua ez da kanpoaldera ateratzen eta girola bikoitz batez inguratuta aukitzen da absidea. Burualde horetan kaperak erakusten ditu kanpoko homa-bularren artean.//Barrualdeko erdiko nabeak 35m-ko luzeea hartzen du eta gurutze-gangaz estalita aurkitzen da,ganga sei zatitan banatzen delarik. Gangaen alboko bultzadei eusteko,zutoin-arkuak bideratu ziren lehen katedraletakoa da paris-eko notre dame-ko hau. Tiforio bana ee ageri dute alboetako bi nabeek.kanpoaldean ikusten den gurutzadura gaineko orratza, geroago erantsi zitzaion elementu akitektonikoa izando da.//Catedral honetako fatxada nagusia mendebaldera emanten duena da, inpaktu eta monumentaltasun handikoa da eta agian katedraleko alderik ezagunena ere. Fatxada honek hiru ate erakusten ditu eta 28 eskulturaz osaturiko friso ikusgarri bat. Hala ere, aipatzekoak dira transeptuaren bi aldeetara zabaltzen diren bi ateak eta beraien gaineko arrosetoi izugarri horiek.//Mendebaldeko fatxadarekin jarraituz, konposaketan eta trazu orokorretan, Saint Deniseko abadiaren fatxadarekin aldera daiteko, erromaniko normandiarraren fatxadaren aldaera bat.//Fatxadak, multzo proportzional bat du, trazatu ordena coherente bat, eraikuntza arrazionalekoa, bere elementuak, funtsezkoenetara mugatuz, agian horregatik, gotikoko beste arkitekto garaikide batzuk bertan eraginik ez zuten izan. Hemen, horma “plástico” bat aukeatu zen, bere elementu guztiak elkarlotzen disuena eta, aurrez definitutako tokietan eskulturaren zati izatera pastasen dena, modu espontaneoan eta ausaz haztea eragotziz, erromanikoan gertatzen zen bezala.//Fatxada honek, hiru maila horizontal ditu, eta bi dorreen tontorrak indartzen dituen eta bi beheko solairuak bertikjalki lotzen dituen arinki irteten diren kontrahormek hiru gune bertikaletan banatuta dago. Dorreek, 69 metroko altuera dute. Elementu horizontal eta bertikalen arteko oreka ematen dela esan genezake.//Catedral hau, garai honetako beste guztiak bezala, distira gotikoaren ideiai estuki lotua sortzen da, garaiko gizarteak nahi eta behar zuen ikuspegi berri bati erantzun bezala,katedrala, kontaktu eta igoera izpiritualeko eraikin bezala hartzen zuen ikuspegia.arkitektura gotikoa, XII. Mendean jadanik, hiri bizitza oso azkar eraldatzen ikusten duen gizarte baten banean trenza boteretsu bat da. Hiria, arlo político eta ekonomikoan berebiziko garratziaz bisorbitzen da, bere aldetik, burguesía aberatsak eta klero hiritarraren eraginek ere gorantza egiten dutelarik. Honen emaitza, hirietatik kanpo, landatar elkarte monarkikoetan, eraikuntza erlijiosoen beharrak, hiritar oparotasunaren ikur berria den katedralagatik ordezkatzea da. Eta, frantziaren barnean, gorantzan doan duintasun berri baten bilaketari erantzuin bezela, parisko notre dame catedral hau sortzen da.//Arte gotikoa XII. Mendearen erdialdean Portu zen frantzian, mende hasieran hasitako aldaketa teknologiko, filosofiko, erlijioso, ekonomiko, político eta sozialen ondorioz. Hiriak asko Garate ziren eta bizimodu berriak eta bat bateko pentsamolde aldaketak etorri ziren. Talde social berriak, esaterako burguesía, eta unibertsitateetan natura eta zientziak ikasten hastearen ondorioz, cultura eta artearen garapen prozesuari ekin zitzaion.//Aldaketa jaurkin guztiekin, artea errealistagoa eta naturalistagoa bilakatu zen. Erromanikoko Pantokratora Ama Birjinak ordezkatu zuen, salbamenturako bitartekari bezala.//Gotikoak hiru etapa izan zituen: klasikoa lehenik, manierista ondoren eta azkenik, aberrastasun decorativo handiko flamigeroa.//Akitektura gotikoan, aipatutako hirien garapenarekin eta eraikuntza-forma beriak sortzearekin batea, katedrala bilakatu zen hiriaren símbolo eta jirita ororen batasun izpiritualaren oinarri. Catedral barruan, gizakia jainkoarekin haemanetan jatzen zen eta eroskundea gertuago ikusten zuen.//Frantzian, XII. Mendean sortu zen arkitektura gotikoa. Aurekari nagusia San Benitoren ordenak hedatutako gotiko zistertarra izan zen. Gotikoa unerik gorenera XIII. Mendean iritsi zen, eta Parisko honetaz gain, hauek dira adibide garrantzitsuenak: “reims”, “amiens” eta “charters”; gustiak aldi klasikokoak. Beirateei ematen zioten garantzi izugarriaren adibide nagusia berriz, parisko “saint chapelle” eliza.//Frantziakoaz gain Inglaterrako eta Italiako Katedral gotikoak ere aipatu egin behar dira://Inglaterrako gotikoa, berezi eta orijinala izan zen oso: burualde zuzena eta girola gabea zuen, gurutzadura bikoitza, bolumen trinkoak eta bertikaltasun gutxi. Hasiera bateko estilo primatiboaren barruan, “Salinsbury”-ko katedrala dugu. Geroago aberastasun handikoa eta trezelete konplexuzko gangaduna da. Garai eta estilo honetakoak dira besteak beste; “Glouscester” eta “Canterbury”-ko katedralak eta azkenik 1350 inguruan soturiko estilo perpendicular deituan abaniko itxurako gangetan eta moldura bertikaletan oinarrituan, “Westminste-ko Enrike VII.aren papera” eta “Windsord-eko San Jorjere Papera” dira adierzgarri.//italian klasikoaren eaginaren ondorioz, gotiko oso berezia Portu zen, leiho txikiduna, arbotante gabea eta koloreak txandaka erabiliz dekoraturiko horizontaltasuna ematen zioten bandaz betea. Honen adibide nagusia “sienna”.ko katedrala da- italian gotiko zibila hirietako luxu handiko jauregietan gauzatu zen, esaterako “Veneziako Duxen jauregian” eta “Florentziako Signorian”.