Egia moralaren arloan
Clasificado en Filosofía y ética
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 5,43 KB
IDEIAK ETA SINESTEAK: Ortega y Gasset espainiar filosofo garrantzitsu bat izan zen, nahiz eta ez zuen atzerritar filosofoen lanen tankerakorik egin. Bere lana ideiei eta sineskerei buruzkoa da; ideiak eta sineskerak geure pentsaeraren osagai dira, hau da, gutako bakoitzak dituen kontenituak. Historian zehar, bi kontzeptu hauek oso nahasirik ageri zaizkigu, eta horregatik, Ortegak nolabaiteko bereizketa egiten du bere lanean.Hasteko, Ortegak biideiaedopentsaeramota bereizten ditu;ideiaketasinesteak. Ideiak norbaitekpentsatueta hauetazgogoetaegin duenkontzeptuakdira, hau da, norbaitekpentsatuegin du etaideiakizan ditu, nolabaitekoelaborazioajaso dutelarik. Beste modu batera esanda,gukideiakizatenditugu,pentsaerarenfruitudirenak.Bestalde, Ortegak dioenezsinesteakkanpotikedo ingurutik hartu ditugunideiakdira,erlijioaadibidez. Sineste hauek txikitatik izan ditugu barnean, eta inoiz ez dugupentsatuhauen inguruan, hau da, sinesteak barruan ditugu, baina inoiz ez ditugupentsatueta ez dituguelaboratu, hor dauzkagu eta kito;sinesteekgugaituzte. Beraz, bi kontzeptuak definitu ondoren, Ortegaksinesteakideiabihurtu daitezkeela azaltzen du. Geure barruan ditugunsinesteakhor daudenez,ezditugupentsatzenprintzipio batean, baina beste gizarteetako edo kulturetako pertsonensinesteakaztertzean, geuresinestepropioak aztertzen hasten gara, hau da, geuresinesteakpentsatzen ditugu, eta horrela,egiakedofaltsuakdiren juzgatu ditzakegu, hau da,ideiabihurtzen ditugu. Beste modu batera esanda,sineskeraksustraitutadauzkagu, baina ez dira gureak, eta pentsatu egiten ditugunean,ideiabihurtzen dira.
BIZI-ARRAZOIMENA: Ortega y Gassetek ohiko arrazoimen arrazionalista ere kritikatzen du, arrazionalismo filosofikoaren esanetan egiabat, absolutu eta aldaezina da.Suistraizko errealitatea erabateko eta funtsezko errealitatea da. Gainera,bizitzajardutea da, norbera den proiektu bilakatzeko bitarteak bilatzen. Lehenbizi, jardutea da, eta gero, gogoeta egitea.Gizaki bakoitzaren nia proiektu bat da, izatea irrikatzen duen zerbait,, izateko nahia.Norberaren gorputza edo gogamena ere zirkunstantzia dira. Ez dugu zirkunstatzia aukeratzerik, inposatu egiten zaigu.Hau da, gure sinesteetako edukiek osatzen dute, guretzat benetazko errealitate duren interpretazioak baino ez dira.Bizi-arrazoimerari dagokionez:historikotasuna,bizi-arrazoia historikoa da.Bizitza-zirkunstantziarekin aurre arrazoitzean datza.Ortegaren arabera, denbora aro jakin batean daude eta horren esanahia orainaldi historiko bakoitzak hiru bizi dimentsio nagusi nahiz-denbora dakartzala berarekin da.Eta azkena,arraziobitalismoaren teoriaren haritik tira eginez, egiari buruzko Ortegaren ikusoldea azter dezakegu:Egia moralarenarloan: benetako bizitza. Egia zientzia-arloan:behin-behinekoa.Zientziaren arlokoegiaegiazkotzat hartuko dugu.Beraz, esan genezake biziarrazoimenaetahistoriaarrazoimena bat datozela Ortegak arrazoimena kritikatu egiten du eta arrazoimena ulertzeko bizi arrazoimena zein historia arrazoimena planteatzen ditu.
OBJETIBISMOA:Ortegaren gazte aroko pentsamenduari, objetibista deritzo, eta 1902tik 1914ra iraun zuen. Heldu aroko pentsaeran berriz, bi pentsamendu mota bereiz daitezke, perspektibista (1914-1923) eta azkenik arraziobitalista (1923-1955).Ortegaren ustez, espainiarren atzerapen sozial, politiko, tekniko eta kulturala gainditzeko, ezinbestekoa da Europan indarrean dauden jarrera intelektualak Espainian errotzea. Espainiaren basamortutzearen sintoma atzerapen zientifikoa zen. Beraz, Ortegak zientziaren beharra ikusten zuen, baina hau garatzeko, gaitasun batzuk behar dira: lehenik, zehaztasuna eta metodoa; bigarrenik, jarrera kritikoa; hirugarrenik, arrazionaltasuna. Arrazionaltasun hori, Ortagak proposatutako Objetibismoa da.Horiek horrela, Ortegak Marburgoko bere irakasleen bide bera hartzen du, oinarri gnoseologiko sendo batzuen bila. Errealitateko gauzek gure ezagutzaren azken epaile izan behar dutela dio. Gure ahalmen teorikoari esker, gizakiok gauzak pentsamenduaren bitartez berreraiki behar ditugu. Horretan datza hain zuzen gauzak modu objetiboan hartzea: gure jarduera teorikoaren objektu bihurtzean.Gizarteak estatu bar sortzen du hobeto bizitzeko. Herrialde bat halakoa izan dadin, gutxiengo hautatu batek zuzenduko duen masa antolatu bat behar da. Gizartean, gizabanako bikainak gailentzen dira, eta masak jarraitzen die. Eliteak bikaina eta eredugarri izan behar du; masak, aldiz, bikaintasunarekiko zaletasuna izan behar du. Gizakien bikaintasun-zaletasuna galtzen denean, gizartearen gainbehera hasten da. Beraz, Ortega bere garaiko demokraziaren aurka agertzen da. Honen ustez, herriak ez du eskumenik hautespen-prozesuan, herria zuzenduko duen goi-maiako pertsona horiek identifikatzea baita garrantzitsuena.